ภายหลังพระเจ้าฮั่นโกโจสถาปนาราชวงศ์ฮั่นจนมีอายุกว่าสี่ร้อยปี ในรัชกาลพระเจ้าเลนเต้ ฮ่องเต้ขาดความเฉลียวฉลาด เชื่อแต่คำของเหล่าสิบขันที เหล่าขุนนางถืออำนาจขูดรีดราษฏรจนได้รับความเดือดร้อนไปทั่ว โจรผู้ร้ายชุกชุมปล้นสะดมไปทั่วแผ่นดิน ดังจดหมายเหตุของจีนตอนหนึ่งได้บันทึกไว้ว่า "ขุนนางถือราษฏรดั่งหนึ่งอริราชศัตรู ขูดรีดภาษีอากรโหดร้ายยิ่งกว่าเสือ"[14] เกิดกบฏชาวนานำโดยเตียวก๊ก หัวหน้ากลุ่มโจรโพกผ้าเหลืองออกปล้นชิงเมืองต่าง ๆ จนเกิดความวุ่นวายแตกแยกแผ่นดินเป็นก๊กเป็นเหล่าภายใต้ขุนศึกต่าง ๆ

ภายหลังพระเจ้าเลนเต้สวรรคต เกิดการแย่งชิงราชสมบัติระหว่างพระราชโอรสต่างพระชนนีสองพระองค์ พระเจ้าหองจูเปียนได้สืบทอดราชสมบัติโดยมีโฮเฮาพระชนนีเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน แต่ในราชสำนักคงเกิดความวุ่นวายจากสิบขันที โฮจิ๋นผู้เป็นพระเชษฐาของโฮเฮาจึงวางอุบายให้ตั๋งโต๊ะมาช่วยกำจัดเหล่าขันที แต่โฮจิ๋นกลับถูกลวงไปฆ่าทำให้เหล่าทหารของโฮจิ๋นยกเข้าวังหลวงเพื่อแก้แค้นจนเกิดจลาจลขึ้น ภายหลังตั๋งโต๊ะยกทัพมาถึงวังหลวงและฉวยโอกาสยึดอำนาจมาเป็นของตน สั่งถอดพระเจ้าหองจูเปียนและปลงพระชนม์ และสถาปนาพระเจ้าหองจูเหียบขึ้นแทน ทรงพระนามว่าพระเจ้าเหี้ยนเต้ และสถาปนาตนเองเป็นพระมหาอุปราช มีฐานะเป็นบิดาบุญธรรมของพระเจ้าเหี้ยนเต้

ตั๋งโต๊ะถืออำนาจเป็นใหญ่ในราชสำนัก สั่งประหารชีวิตผู้คัดค้านจนเหล่าขุนนางพากันโกรธแค้น โจโฉพยายามลอบฆ่าตั๋งโต๊ะแต่ไม่สำเร็จต้องหลบหนีออกจากวังหลวงและลอบปลอมแปลงราชโองการ นำกำลังทัพจากสิบแปดหัวเมืองมากำจัดตั๋งโต๊ะ แต่กองทัพหัวเมืองกลับแตกแยกกันเองจึงทำให้การกำจัดตั๋งโต๊ะล้มเหลว อ้องอุ้นจึงวางแผนยกเตียวเสี้ยนบุตรสาวบุญธรรมให้แก่ตั๋งโต๊ะและลิโป้บุตรบุญธรรม จนตั๋งโต๊ะผิดใจกับลิโป้เรื่องนางเตียวเสี้ยน ทำให้ลิโป้แค้นและฆ่าตั๋งโต๊ะ หลังจากตั๋งโต๊ะตาย ลิฉุยและกุยกีได้เข้ายึดอำนาจอีกครั้งและฆ่าอ้องอุ้นตาย รวมทั้งบังคับพระเจ้าเหี้ยนเต้ให้อยู่ภายใต้อำนาจ สร้างความคับแค้นใจให้แก่พระเจ้าเหี้ยนเต้เป็นอย่างยิ่ง จนมีรับสั่งให้เรียกโจโฉมาช่วยกำจัดลิฉุย กุยกี จากนั้นโจโฉย้ายนครหลวงไปที่เมืองฮูโต๋

โจโฉเข้าปราบปรามกบฏและควบคุมราชสำนัก ทำศึกรบชนะลิโป้ จึงควบคุมหัวเมืองในภาคกลางไว้ได้ ในศึกกับลิโป้ก็ได้เล่าปี่มาเข้าสวามิภักดิ์ ระหว่างนั้นพระเจ้าเหี้ยนเต้มีความระแวงว่าโจโฉจะคิดทะเยอทะยาน ขณะนั้น เล่าปี่ซึ่งอ้างตนเป็นผู้สืบสายราชวงศ์ฮั่น มีโอกาสเข้าเฝ้าพระเจ้าเหี้ยนเต้ และได้รับแต่งตั้งเป็นพระเจ้าอา พระเจ้าเหี้ยนเต้ต้องการปราบโจโฉ จึงใช้พระโลหิตเขียนสาสน์ให้เหล่าขุนนางที่จงรักภักดีให้ช่วยกำจัดโจโฉแต่ถูกจับได้ทำให้เหล่าขุนนางถูกสังหาร แต่เล่าปี่ได้อ้างว่าจะนำทหารไปปราบอ้วนสุดแล้วแยกตัวออกมา จากนั้นก็ลุกฮือต่อต้านโจโฉ แต่ก็พ่ายแพ้ จึงต้องหนีลงไปเกงจิ๋วแล้วไปขอพึ่งพิงเล่าเปียว เตรียมทำศึกกับโจโฉต่อ

ระหว่างนั้น โจโฉทำศึกรวบรวมแผ่นดินภาคเหนือและภาคกลาง รบชนะกองกำลังต่าง ๆ สามารถปราบอ้วนเสี้ยวซึ่งครองภาคเหนือลงได้ จึงเข้าควบคุมจงหยวน หรือบริเวณภาคกลางและภาคเหนือในลุ่มแม่น้ำฮวงโหของจีนได้แทบทั้งหมด

โจโฉต้องการบุกปราบภาคใต้ แต่ฝ่ายเล่าปี่ ก็มีขุนพลทหารเอกที่เก่งกล้าอย่าง กวนอู เตียวหุย จูล่ง แล้วยังได้เชิญจูกัดเหลียง หรือ ขงเบ้ง มาเป็นที่ปรึกษา ระหว่างนั้นขงเบ้งได้เสนอแผนการแบ่งแผ่นดินเป็นสามขึ้นมา แล้วแนะนำให้เล่าปี่จับมือเป็นพันธมิตรกับซุนกวน เจ้าเมืองกังตั๋ง พันธมิตรระหว่าง เล่า-ซุน จึงเกิดขึ้น แล้วซุนกวนก็ได้มอบหมายให้จิวยี่ เป็นแม่ทัพใหญ่ ทั้งสองฝ่ายจึงร่วมมือกันทำศึกกับโจโฉในยุทธการที่ผาแดง แล้วก็ได้รับชัยชนะ ทำให้แผ่นดินจีนเริ่มก่อสภาพเป็นสามขั้วใหญ่ขึ้น

โจโฉ ได้ตั้งหลักที่ภาคกลางและภาคเหนือ บีบบังคับพระเจ้าเหี้ยนเต้ให้แต่งตั้งตนขึ้นเป็นวุยก๋งและเป็นวุยอ๋องตามลำดับ เล่าปี่เข้ายึดครองเกงจิ๋ว แล้วทำศึกเข้ายึดเมืองเสฉวนมาครอง และตั้งตัวอยู่ในภาคตะวันตก ซุนกวนตั้งตัวเป็นใหญ่อยู่ในกังตั๋งทางภาคตะวันออก ควบคุมกองทัพเรือที่เข้มแข็ง แต่ก็ไม่สามารถขยายดินแดนได้มากนัก หลังจากเริ่มก่อรูปเป็นสามก๊ก ทั้งสามฝ่ายต่างทำศึกสงครามกันตลอด แต่ก็ไม่อาจเอาชนะซึ่งกันและกันได้อย่างเด็ดขาด

ต่อมา โจโฉได้สิ้นชีพลง โจผีบุตรชายขึ้นครองราชสมบัติแทน สั่งปลดพระเจ้าเหี้ยนเต้และสถาปนาตนเองเป็นจักรพรรดิ ทรงพระนามว่าพระเจ้าเหวินตี้ ก่อตั้งราชวงศ์ใหม่คือราชวงศ์วุย เล่าปี่ซึ่งเป็นเชื้อสายราชวงศ์ฮั่นก็สถาปนาตนเองเป็นจักรพรรดิสืบทอดราชวงศ์ฮั่น โดยใช้เมืองเสฉวนเป็นเมืองหลวง ซุนกวนซึ่งไม่ยอมขึ้นกับพระเจ้าโจผีหรือเล่าปี่จึงตั้งตนเองเป็นจักรพรรดิบ้าง ปกครองเมืองกังตั๋ง

ภายหลัง พระเจ้าโจผี พระเจ้าเล่าปี่ และพระเจ้าซุนกวนสวรรคตไปหมดสิ้น ผู้เชื้อสายต่อมาเริ่มอ่อนแอลง จึงเป็นโอกาสให้ สุมาอี้ ที่ปรึกษาและมหาเสนาบดีของวุยก๊ก ซึ่งเข้ามาทำงานรับใช้สกุลโจตั้งแต่สมัยโจโฉ ได้เริ่มสร้างอำนาจบารมีมากขึ้น สุมาอี้ยังสามารถทำศึกชนะขงเบ้งได้ จึงยิ่งมีอำนาจมากขึ้นเรื่อย ๆ ต่อมา สุมาอี้ได้กระทำการชิงอำนาจโจซอง และได้สังหารเชื้อพระวงศ์ของวุย วางรากฐานให้ลูกหลาน

หลังจากสุมาอี้สิ้นแล้ว บุตรชายคือ สุมาเจียว ซึ่งดำรงตำแหน่งเป็นมหาอุปราชของวุยก๊กต่อมา ก็สามารถส่งทหารรบชนะจ๊กก๊ก ควบคุมตัวพระเจ้าเล่าเสี้ยนมาเป็นเชลยได้สำเร็จ หลังจากสุมาเจียวตาย สุมาเอี๋ยนบุตรชายสืบทอดตำแหน่งแทนและช่วงชิงราชสมบัติของวุยก๊กมาจากพระเจ้าโจฮวนและแต่งตั้งตนเองเป็นจักรพรรดิ ก่อตั้งราชวงศ์ใหม่คือราชวงศ์จิ้น พระเจ้าสุมาเอี๋ยนสามารถปราบพระเจ้าซุนโฮแห่งง่อก๊กให้ยินยอมสวามิภักดิ์ได้สำเร็จ

นับแต่นั้น แผ่นดินจีนที่เคยแตกแยกออกเป็นก๊กเป็นเหล่ามายาวนาน กลับรวมกันเป็นอาณาจักรเดียวได้อีกครั้ง ก่อนที่จะแตกแยกเป็นยุคราชวงศ์เหนือ-ใต้ในเวลาต่อมา[15]