อาหารในราชสำนักลาว ของ ส้มตำ

ในวรรณคดีนิราศวังบางยี่ขันของคุณพุ่ม ซึ่งบรรยายเรื่องราวการตามเสด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงนารีรัตนา พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔) กับเจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงดวงคำ (หนูมั่น) พระราชนัดดาในเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ เสด็จไปเยี่ยมพระญาติชั้นผู้ใหญ่ คือ เจ้าจันทรเทพสุริยวงศ์ ดำรงรัฐสีมา มุกดาหาราธิบดี (หนู) หรือ เจ้าจันทรประทีป (ต้นสกุลจันทนากร) เจ้าผู้ครองเมืองมุกดาหารเมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๑๒ ณ วังบางยี่ขัน ซึ่งเคยเป็นสถานที่ประทับของเจ้าอนุวงศ์มาก่อน วรรณคดีเรื่องนี้ได้กล่าวถึงส้มตำว่า เป็นอาหารในราชสำนักลาวเวียงจันทน์ที่พระบรมวงศานุวงศ์ลาวทรงนำขึ้นโต๊ะเสวย พร้อมทั้งบรรยายถึงอาหารชนิดอื่นในวังบางยี่ขันด้วย ดังความว่า

...แล้วมานั่งยังน่าพลับพลาพร้อม พี่น้องล้อมเรียงกันสิ้นเลยกินเข้า หมี่หมูแนมแถมส้มตำทำไม่เบา เครื่องเกาเหลาหูฉลามชามโตโต ที่มาเฝ้าเจ้าน้ามุกดาหาร พาสำราญรายรักขึ้นอักโข ยังวิโยคอยู่ด้วยโรคโรโค ดูโศกโซเศร้าซูบเสียรูปทรง ยังป่วยไข้ไม่คลายเหือดหายหิว ดูเผือดผิวผอมผิดด้วยพิษสง หาหมอมาว่าเปนฝีทวีพะวง บ้างก็ลงว่าเปนกล่อนอ่อนระอา พอบ่ายร่มลมเชยรำเพยพัด คุณจีดจัดเรือข้ามตามไปหา นำเอาผู้ที่จะกู้ซึ่งเงินตรา เปนนายหน้าจัดทำของกำนัน กล้วยขนมส้มไข่ของหลายอย่าง ผลมะปรางแตงไทไปให้ฉัน เปนข้าไทใส่สารกรมธรรม์ ก็ให้ปันเงินกู้จะดูใจ...[ต้องการอ้างอิง]