ศาสตราจารย์ หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล มีพระนามลำลองว่า ท่านชายปาน[1] เป็นพระโอรสลำดับที่ 31 ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ กับหม่อมเจิม ดิศกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม: สนธิรัตน์) ประสูติเมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2466 เมื่อทรงพระเยาว์ ช่วงพระชันษา 1-11 ปี ได้อยู่ในพระอุปถัมภ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[1]

ในปี พ.ศ. 2501 เสกสมรสกับหม่อมอรพินทร์ ดิศกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม: อินทรทูต; เป็นบุตรสาวของพระพินิจชนคดี (พินิจ อินทรทูต) กับหม่อมหลวงอรุณ สนิทวงศ์)[2] มีโอรสและธิดาด้วยกัน 4 คนได้แก่[1]

1. หม่อมราชวงศ์สุภาณี ดิศกุล สมรสกับพรวุฒิ สารสิน มีบุตรธิดาสองคน
2. หม่อมราชวงศ์ดำรงเดช ดิศกุล สมรสกับจุไรรัตน์ (สกุลเดิม: ภิรมย์ภักดี) มีบุตรธิดาสามคน
3. หม่อมราชวงศ์อรอนงค์ ดิศกุล สมรสกับโรจนฤทธิ์ เทพาคำ มีธิดาสองคน
4. หม่อมราชวงศ์อภิรดี ดิศกุล สมรสกับ พันตรี ศยาม จันทรวิโรจน์ มีบุตรหนึ่งคน

การศึกษา

ทรงศึกษาระดับชั้นประถมศึกษาที่โรงเรียนขัตติยานีผดุง ระดับมัธยมศึกษาตอนต้นที่โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย ระดับมัธยมศึกษาตอนปลายทาง ด้านอักษรศาสตร์ที่โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา และ ระดับปริญญาตรีทางด้านประวัติศาสตร์ภาษาอังกฤษ ที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

เมื่อปี พ.ศ. 2491 ศ. หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล ทรงได้รับทุนจากบริติชเคาน์ซิล (British Council) ให้ไปดูงานเป็นเวลา 3 เดือน ที่พิพิธภัณฑสถานและโบราณคดี ประเทศอังกฤษ ต่อมาทรงได้รับทุนจากรัฐบาลไทย เข้าศึกษาต่อทางด้านประวัติศาสตร์ศิลปะและโบราณคดีเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่โรงเรียนลูฟร์ (École du Louvre) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของพิพิธภัณฑ์ลูฟร์ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส เมื่อจบการศึกษาแล้ว ก็ทรงเข้าศึกษาต่อในระดับปริญญาเอกที่ สถาบันโบราณคดี (Institute of Archaeology) มหาวิทยาลัยลอนดอน แต่ศึกษาได้ 2 ปี ยังไม่ได้ทรงจบหลักสูตรปริญญาเอก ก็เสด็จกลับประเทศไทย

ผลงาน และหน้าที่

• พ.ศ. 2489 - ทรงเข้ารับราชการในกรมสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
• พ.ศ. 2490 - ทรงดำรงตำแหน่งหัวหน้าหอสมุดดำรงราชานุภาพ กรมศิลปากร
• พ.ศ. 2496 - ทรงดำรงตำแหน่งภัณฑารักษ์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร และอาจารย์สอนวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ โรงเรียนศิลปศึกษา กรมศิลปากร
• พ.ศ. 2507 - ทรงดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
• พ.ศ. 2507 - ทรงดำรงตำแหน่งคณบดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
• พ.ศ. 2519 - ทรงดำรงตำแหน่งคณบดี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร
• พ.ศ. 2525 - ทรงดำรงตำแหน่งอธิการบดี มหาวิทยาลัยศิลปากร
• พ.ศ. 2530 - ทรงดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการศูนย์สปาฟา (SPAFA) หรือศูนย์ทางด้านโบราณคดีและวิจิตรศิลป์ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แห่งซีมีโอ (SEAMEO)
• พ.ศ. 2535 - ทรงดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาด้านโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถาน กรมศิลปากร

หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล สิ้นชีพิตักษัย เมื่อเวลา 07.15 น. วันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ด้วยโรคพระทัยวาย (หัวใจวาย)