หวอด [1](อังกฤษ: Bubble nest) คือ รังของปลาบางประเภท ที่มีลักษณะเป็นฟองอากาศลอยอยู่เหนือผิวน้ำ หวอด เกิดจากการที่มีปลาเพศผู้ใช้น้ำลายของตัวผสมรวมกับอากาศพ่นออกมาเป็นฟองอากาศมีลักษณะเป็นเม็ดกลม ๆ ใส จับตัวรวมกันเป็นกลุ่มหรือก้อนลอยอยู่เหนือผิวน้ำ โดยมักสร้างให้เกาะติดกับวัสดุต่าง ๆ ในน้ำ เช่น พืชน้ำชนิดต่าง ๆ เพื่อมิให้หวอดแตก หวอดถูกสร้างขึ้นมาเพื่อการขยายพันธุ์ ใช้เป็นรังของการวางไข่และเพาะฟักลูกปลา [2]หวอด เมื่อถูกนำขึ้นมาจากน้ำสัมผัสกับอากาศจะไม่แตก ต่างกับฟองน้ำธรรมดา โดยปลาในวงศ์ปลากัด ปลากระดี่ (Osphronemidae) ขึ้นชื่ออย่างมากในการก่อหวอด เช่น ปลากัด (Betta spp.), ปลากระดี่ (Trichopodus spp.), ปลากริม (Trichopsis spp.) หรือปลากระดี่แคระ (Trichogaster spp.) ซึ่งขนาดของหวอดและขนาดของกลุ่มก้อนหวอดจะใหญ่-เล็กต่างกันไปตามชนิดของปลา เช่น หวอดของปลากระดี่เม็ดจะเล็กกว่าของปลากัด แต่จะมีขนาดกลุ่มก้อนใหญ่กว่า [3]หวอด เป็นสถานที่ ๆ ปลาเพศผู้จะอมไข่ที่ปลาเพศเมียปล่อยออกมา และได้ฉีดน้ำเชื้อปฏิสนธิแล้ว นำไปพ่นติดไว้ เพื่อให้ไข่ได้รับออกซิเจนและไม่จมน้ำซึ่งทำให้ไข่เสียได้ เมื่อลูกปลาฟักเป็นตัว ในระยะเริ่มแรกลูกปลาตัวจะเล็กมากและช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ แม้กระทั่งว่ายน้ำ หวอดก็จะเป็นที่ ๆ ให้ลูกปลาเกาะติดเพื่อไม่ให้จมน้ำตายได้[3]นอกจากปลาในวงศ์ปลากัด ปลากระดี่แล้ว ปลาจำพวกอื่นที่ใกล้เคียงกันก็มีพฤติกรรมในการสร้างหวอดเช่นเดียวกัน เช่น ปลาหมอตาล หรือปลาจูบ ที่จัดอยู่ในวงศ์ Helostomatidae เป็นต้น[4]นอกจากนี้แล้วก็ยังมีปลาจำพวกอื่นที่ไม่ได้ใกล้เคียงกับปลาในวงศ์ปลากัด ปลากระดี่ หรือปลาหมอตาล ก็มีพฤติกรรมในการสร้างหวอดเช่นเดียวกัน แต่จะมีลักษณะแตกต่างกันออกไป ได้แก่ ปลาในวงศ์ปลาช่อน (Channidae)[1], ปลาไหลไฟฟ้า ในวงศ์ Gymnotidae, ปลาแพะ ในวงศ์ Callichthyidae, ปลาซันฟิช ในวงศ์ปลากะพงปากกว้าง (Centrarchidae), ปลาหมอสี ในวงศ์ Cichlidae เป็นต้น[4]