ประเภทของการแพทย์ทางเลือก ของ การแพทย์ทางเลือก

ดูเพิ่มเติม: รายชื่อของรูปแบบของการแพทย์ทางเลือก

ร้านค้าสไตล์ละตินอเมริกันคาริเบียนของการแพทย์สเปนและโปรตุเกสแบบดั้งเดิมอาจมีลักษณะเหมือนร้านขายยาที่มีพื้นฐานจากวิทยาศาสตร์ ความแตกต่างที่ไม่ได้อยู่ในลักษณะที่ปรากฏของพวกมัน แต่อยู่ในพื้นฐานของความเชื่อที่ว่ายามีผลในการรักษา

การแพทย์ทางเลือกประกอบด้วยหลากหลายของการปฏิบัติ ผลิตภัณฑ์และการรักษาสุขภาพ การปฏิบัติเหล่านั้นมีความแตกต่างไปจากรากฐานและวิธีการของพวกมัน[3] การปฏิบัติอาจถูกจำแนกตามต้นกำเนิดวัฒนธรรมของพวกมันหรือตามประเภทของความเชื่อตามที่พวกมันมีพื้นฐานอยู่[3][13][16][17] วิธีการทั้งหลายอาจผสมรวมกันและวางรากฐานตัวเองบนการปฏิบัติทางการแพทย์แบบดั้งเดิมตามวัฒนธรรมเฉพาะอย่าง บนความรู้พื้นบ้าน บนสิ่งเหนือธรรมชาติ[22] บนความเชื่อทางจิตวิญญาณ บนความเชื่อในพลังเหนือธรรมชาติ (ต้านวิทยาศาสตร์) บนวิทยาศาสตร์เทียม บนข้อผิดพลาดในการให้เหตุผล บนการโฆษณาชวนเชื่อ บนการหลอกลวง บนแนวคิดใหม่หรือแตกต่างของสุขภาพและโรค และบนพื้นฐานอื่นนอกเหนือจากที่มีการพิสูจน์โดยวิธีการทางวิทยาศาสตร์[13][16][17][18] วัฒนธรรมที่แตกต่างกันอาจจะมีการปฏิบัติตามประเพณีหรือตามความเชื่อที่เป็นเอกลักษณ์ของตัวเองที่มีการพัฒนาเมื่อเร็วๆนี้หรือมากกว่าพันปีมาแล้ว และมีการปฏิบัติที่เฉพาะเจาะจงหรือมีการปฏิบัติอย่างเป็นระบบ

ระบบที่มีพื้นฐานตามความเชื่อที่ไม่ใช่วิทยาศาสตร์หรือเป็นการปฏิบัติตามประเพณี

การปฏิบัติทางการแพทย์ทางเลือกจะขึ้นอยู่กับระบบความเชื่อพื้นฐานที่ไม่สอดคล้องกับวิทยาศาสตร์หรือการปฏิบัติตามวัฒนธรรมเป็นประเพณี[3]

ระบบตามความเชื่อที่ไม่ใช่วิทยาศาสตร์

ระบบการแพทย์ทางเลือกแบบนี้จะขึ้นอยู่กับระบบความเชื่อทั่วไปที่ไม่สอดคล้องกับข้อเท็จจริงของวิทยาศาสตร์ เช่นในการรักษาโรคโดยวิธีทางธรรมชาติหรือธรรมชาติบำบัด (อังกฤษ: Naturopathy) หรือ การรักษาโรคด้วยโรคเดียวกัน (อังกฤษ: Homeopathy)[3]

การรักษาโรคด้วยโรคเดียวกัน
การรักษาแบบ homeopathic ไม่น่าจะประกอบด้วยโมเลกุลหนึ่งโมเลกุลของสมุนไพรหรือแร่ธาตุเดิม

การรักษาโรคด้วยโรคเดียวกันเป็นระบบที่พัฒนาขึ้นในความเชื่อที่ว่าสารที่ทำให้เกิดอาการของโรคในคนที่มีสุขภาพดีจะช่วยรักษาอาการที่คล้ายกันในผู้ป่วย[23] มันได้รับการพัฒนาก่อนความรู้ของอะตอมและโมเลกุลและก่อนวิชาเคมีพื้นฐานซึ่งแสดงให้เห็นว่าการทำให้เจือจางซ้ำๆอย่างที่ปฏิบัติใน homeopathy จะผลิตได้ก็แต่น้ำเท่านั้นและว่า homeopathy เป็นเท็จ[24][25][26][27] ชุมชนทางการแพทย์พิจารณาว่า Homeopathy เป็นการหลอกลวง[28]

ธรรมชาติบำบัด

Naturopathic medicine จะขึ้นอยู่กับความเชื่อที่ว่าร่างกายจะเยียวยาตัวเองโดยใช้พลังงานที่สำคัญเหนือธรรมชาติที่นำทางกระบวนการของร่างกาย[29] มุมมองหนึ่งในความขัดแย้งกับกระบวนทัศน์ของการแพทย์ตามหลักฐาน[30] โรคทางธรรมชาติ (อังกฤษ: Naturopaths) หลายโรคมีการต้านวัคซีน[31] และ "หลักฐานทางวิทยาศาสตร์ไม่สนับสนุนการอ้างที่ว่าการแพทย์ทางธรรมชาติสามารถรักษาโรคมะเร็งหรือโรคอื่นๆได้"[32]

ระบบการแพทย์ตามชาติพันธุ์ดั้งเดิม

แพทย์แผน N'anga แบบดั้งเดิมในซิมบับเว

ระบบการแพทย์ทางเลือกอาจจะขึ้นอยู่กับการปฏิบัติของแพทย์แผนโบราณ​​เช่นการแพทย์แผน​​จีน อายุรเวทในอินเดียหรือการปฏิบัติของวัฒนธรรมอื่น ๆ ทั่วโลก[3]

การแพทย์แผน​​จีน
ยาผสมแผนโบราณพร้อมดื่มของจีน

การแพทย์แผน​​จีนคือการรวมกันของการปฏิบัติและความเชื่อดั้งเดิมที่พัฒนามากว่าพันปีในประเทศจีนร่วมกับการดัดแปลงที่ทำโดยพรรคคอมมิวนิสต์ การปฏิบัติที่พบบ่อยได้แก่ยาสมุนไพร การฝังเข็ม(การปักเข็มลงบนร่างกายที่จุดกำหนด) การนวด(Tui na) การออกกำลังกาย(ชี่กง) และการรักษาด้วยการรับประทานอาหาร การปฏิบัติจะอยู่บนพื้นฐานของความเชื่อในพลังเหนือธรรมชาติที่เรียกว่าฉี การพิจารณาของโหราศาสตร์จีนและตัวเลขจีน การใช้แบบดั้งเดิมของสมุนไพรและสารอื่นๆที่พบในประเทศจีน ความเชื่อที่ว่าแผนที่ของร่างกายมีอยู่บนลิ้นซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงในร่างกาย และรูปแบบที่ไม่ถูกต้องของลักษณะทางกายวิภาคและสรีรวิทยาของอวัยวะภายใน[13][33][34][35][36][37]

ในการตอบสนองต่อการขาดบุคลากรผู้ปฏิบัติงานทางการแพทย์ที่ทันสมัย ประธานเหมาเจ๋อตงแห่งพรรคคอมมิวนิสต์จีน​​ได้ฟื้นฟูการฝังเข็มและทฤษฎีของมันได้ถูกเขียนใหม่ให้เป็นไปตามความจำเ​​ป็นทางการเมือง ทางเศรษฐกิจและโลจิสติกในการให้บริการสำหรับความต้องการทางการแพทย์ของประชากรของจีน[38] ในปี 1950s "ประวัติศาสตร์" และทฤษฎีของการแพทย์แผน​​จีนได้รับการเขียนใหม่เพื่อเป็นโฆษณาชวนเชื่อของพรรคคอมมิวนิสต์ ในการเรียกร้องของเหมาที่จะแก้ไขว่า "ความคิดของชนชั้นกลางของแพทย์ตะวันตก" (หน้า 109)[39] การฝังเข็มได้รับความสนใจในประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อประธานาธิบดีริชาร์ดนิกสันไปเยือนประเทศจีนในปี 1972 และคณะผู้แทนได้รับชมผู้ป่วยที่เข้ารับการผ่าตัดที่สำคัญในขณะที่ยังมีสติอย่างเต็มที่ประหนึ่งว่าได้รับการฝังเข็มแทนที่จะได้รับการดมยาสลบ หลังจากนั้นมีการพบว่าผู้ป่วยที่เลือกไว้สำหรับการผ่าตัดนั้นมีทั้งความอดทนต่อความเจ็บปวดสูงและได้รับการฝึกฝนอย่างหนักก่อนที่จะดำเนินการผ่าตัด; กรณีการสาธิตตอนนั้นก็ยังได้รับมอร์ฟีนบ่อยๆโดยแอบหยดผ่านทางหลอดเลือดดำที่นักสังเกตการณ์ได้รับการบอกเล่าว่ามีเพียงของเหลวและสารอาหารเท่านั้น[33]

การแพทย์แบบอายุรเวท
การแพทย์แบบอายุรเวทของอินเดียรวมถึงความเชื่อที่ว่าความสมดุลทางจิตวิญญาณของความคิดมีอิทธิพลต่อการเกิดโรค

การแพทย์แบบอายุรเวทเป็นการแพทย์แผนโบราณของอินเดีย ซึ่งจะรวมถึงความเชื่อที่ว่าสุขภาพจะได้รับอิทธิพลจากการใช้สมุนไพรแบบดั้งเดิม อายุรเวทจะเน้นการใช้ยาและการรักษาจากพืช มีผลิตภัณฑ์จากสัตว์และแร่ธาตุผสมอยู่บ้าง รวมทั้งกำมะถัน สารหนู ตะกั่วและคอปเปอร์ซัลเฟต Andrew Weil ผู้ก่อการการแพทย์ทางเลือกชาวอเมริกันได้เขียนเกี่ยวกับการแพทย์แบบอายุรเวทไว้ว่า "'การมีสุขภาพดี' เป็นมากกว่าการไม่มีโรค - มันเป็นสภาวะที่สดใสของความแข็งแรงและพลังงาน ซึ่งจะสามารถมีได้โดยความสมดุลหรือการดูแลเรื่องอาหารที่บริโภค การนอนหลับ การมีเพศสัมพันธ์และกิจกรรมอื่นๆในชีวิตประจำวัน, เสริมด้วยการรักษาต่างๆรวมทั้งความหลากหลายของยาที่ทำจากพืช"[40]

ความกังวลด้านความปลอดภัยได้รับการหยิบยกขึนมาเกี่ยวกับอายุรเวท ที่มีการศึกษาของสหรัฐอเมริกาสองชิ้นพบว่าร้อยละ 20 ของยาอายุรเวทที่มีสิทธิบัตรที่ผลิตโดยชาวอินเดียประกอบด้วยระดับความเป็นพิษของโลหะหนักเช่นตะกั่ว ปรอทและสารหนู ความกังวลอื่น ๆ รวมถึงการใช้สมุนไพรที่มีสารประกอบที่เป็นพิษและการขาดการควบคุมคุณภาพในการผลิตยาอยุรเวท หลายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นของการเป็นพิษของโลหะหนักได้รับการบันทึกการใช้สารเหล่านี้ในประเทศสหรัฐอเมริกา[41][42][43][44][45][46][47]

พลังเหนือธรรมชาติและความเข้าใจผิดของพลังงานในฟิสิกส์

ในเรกิของญี่ปุ่น บางระบบทางการแพทย์แบบดั้งเดิมอื่นๆ และบางการปฏิบัติในยุคใหม่ มีความเชื่อกันว่าการไหลของพลังงานเหนือธรรมชาติจากฝ่ามือของหมอไปสู่ผู้ป่วยที่อยู่ใกล้กับจักระจะมีอิทธิพลต่อการเกิดโรค

รากฐานของความเชื่ออาจรวมถึงความเชื่อในการดำรงอยู่ของพลังเหนือธรรมชาติที่ตรวจไม่พบโดยวิทยาศาสตร์ของฟิสิกส์ เช่นเดียวกับใน biofields หรือในความเชื่อในคุณสมบัติของพลังงานของฟิสิกส์ที่ไม่สอดคล้องกับกฎของฟิสิกส์เช่นใน'การแพทย์พลังงาน'[3]

สนามพลัง(จิตวิญญาณ)

การรักษาด้วยสนามพลังชีวภาพมีความตั้งใจที่จะให้มีอิทธิพลต่อสนามพลังที่(อ้างว่า)ล้อมรอบและเจาะเข้าไปในร่างกาย[3] นักเขียนดังที่ได้ระบุไว้โดยนักดาราศาสตร์และผู้สนับสนุนความคิดด้านลบ (การมองในแง่ร้ายทางวิทยาศาสตร์) Carl Sagan (1934-1996) ได้อธิบายการขาดหลักฐานเชิงประจักษ์ที่จะสนับสนุนการดำรงอยู่ของสนามพลังสมมุติที่การรักษาเหล่านี้ได้รับการยืนยัน[48]

การฝังเข็มเป็นส่วนหนึ่งของการแพทย์แผน​​จีน ในการฝังเข็มเป็นที่เชื่อกันว่าพลังงานเหนือธรรมชาติที่เรียกว่าฉีไหลผ่านจักรวาลและผ่านร่างกาย และช่วยขับเคลื่อนเลือด การอุดตันของเลือดที่นำไปสู่​​การเกิดโรค[34] เชื่อกันว่าการปักเข็มที่ส่วนต่างๆของร่างกายที่กำหนดโดยการคำนวณทางโหราศาสตร์สามารถเรียกคืนความสมดุลให้กับกระแสที่ถูกบล็อกจึงทำให้รักษาโรคได้[34]

ไคโรแพรคติกได้รับการพัฒนาในความเชื่อที่ว่าการจัดกระดูกสันหลังจะมีผลต่อการไหลเวียนของพลังงานที่สำคัญเหนือธรรมชาติซึ่งมีผลต่อสุขภาพและโรค

ในเวอร์ชันตะวันตกของเรกิของญี่ปุ่น ฝ่ามือจะถูกวางบนผู้ป่วยใกล้กับจักระ เชื่อกันว่าเป็นจุดศูนย์รวมของพลังเหนือธรรมชาติ ในความเชื่อที่ว่าพลังงานเหนือธรรมชาติสามารถถ่ายโอนจากฝ่ามือของหมอในการรักษาผู้ป่วย

การแพทย์พลังงาน

การบำบัดด้วยชีวแม่เหล็กไฟฟ้าจะใช้สนามแม่เหล็กไฟฟ้าที่สามารถตรวจสอบได้เช่นสนามชีพจร แบบกระแสสลับหรือกระแสตรงหมุนเวียนในลักษณะที่ไม่ใช่การใช้งานทั่วไป[3] การรักษาด้วยแม่เหล็กไม่ได้อ้างถึงการดำรงอยู่ของพลังเหนือธรรมชาติ แต่อ้างว่าแม่เหล็กสามารถใช้ในการต่อต้านกฎของฟิสิกส์ที่มีอืทธิผลต่อสุขภาพและโรค

การดูแลสุขภาพแบบองค์รวมและการแพทย์แบบจิตใจร่างกาย

ไทเก็ก (อังกฤษ: Tai chi)ชั้นเรียนโยคะผู้ปฏิบัติชี่กงในแคนซัส

การแพทย์แบบจิตใจร่างกายใช้วิธีการแบบองค์รวมเพื่อสุขภาพที่จะสำรวจการเชื่อมต่อกันระหว่างจิตใจ ร่างกายและจิตวิญญาณ มันทำงานภายใต้สมมติฐานที่ว่าจิตใจสามารถมีผลต่อ "การทำงานและอาการของร่างกาย"[3] การแพทย์แบบจิตใจร่างกายจะรวมถึงการแอบอ้างการรักษาที่ทำในการฝึกโยคะ การทำสมาธิ การออกกำลังกายด้วยการหายใจลึก การใช้ภาพนำทาง การสะกดจิต การผ่อนคลายก้าวหน้า ชี่กง และไทเก็ก[3]

โยคะเป็นวิธีหนึ่งในการเหยียดแขนเหยียดขาแบบดั้งเดิม เป็นการออกกำลังกายและการทำสมาธิในศาสนาฮินดู มันอาจจะถูกจัดให้เป็นการแพทย์พลังงานตราบเท่าที่ผลการรักษาของมันได้รับการเชื่อว่าจะเกิดจากการรักษา "พลังชีวิต" ที่ถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกายผ่านทางลมหายใจ และเชื่อว่าจะช่วยในการรักษาหลากหลายของโรคและการร้องเรียน[49]

ตั้งแต่ปี 1990, ชั้นเรียนไทเก็ก (t'ai chi ch'uan) ที่เน้นสุขภาพอย่างเดียวได้กลายเป็นที่นิยมในโรงพยาบาลและคลินิก เช่นเดียวกับศูนย์ชุมชนและผู้อาวุโส เรื่องนี้ได้เกิดขึ้นเมื่อประชากรรุ่นเบบี้บูมมีอายุมากขึ้นและชื่อเสียงของศิลปะที่เป็นวิธีการฝึกอบรมความเครียดต่ำสำหรับผู้สูงอายุได้กลายเป็นที่รู้จักกันดี[50][51] มีความแตกต่างระหว่างผู้ที่กล่าวว่าพวกเขาฝึกไทเก็กเป็นหลักในการป้องกันตัวเองกับผู้ที่ปฏิบัติมันสำหรับการเรียกร้องความสนใจด้วยความงาม (ดู'วูซู'ด้านล่าง) และผู้ที่มีความสนใจมากกว่าในผลประโยชน์ของมันที่มีต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตของพวกเขา

ชี่กง, chi kung หรือ chi gung เป็นการฝึกการจัดตำแหน่งของร่างกาย ลมหายใจและจิตใจเพื่อสุขภาพ เพื่อการทำสมาธิและการฝึกอบรมศิลปะการต่อสู้ ด้วยการฝังรากในแพทย์แผน​​จีน ในปรัชญาและในศิลปะการต่อสู้ ชี่กงจะถูกมองว่าเป็นประเพณีที่ปฏิบัติเพื่อปลูกฝังและสร้างสมดุลของ Qi (ชิ่) หรือสิ่งที่ได้รับการแปลว่าเป็​​น "พลังชีวิต"[52]

การรักษาด้วยสมุนไพรและสารอื่นๆ

สมุนไพรที่ใช้เป็นยาในตลาดสเปนแบบดั้งเดิมยาแผนโบราณในประเทศมาดากัสการ์พืชแห้งและชิ้นส่วนของสัตว์คละกันที่ใช้ในการแพทย์แผน​​จีน

การปฏิบัติที่ขึ้นอยู่กับสารจะใช้สารที่พบในธรรมชาติเช่นสมุนไพร อาหาร อาหารเสริมที่ไม่มีวิตามินและ megavitamins และแร่ธาตุ และรวมถึงการรักษาด้วยสมุนไพรแบบดั้งเดิมที่มีสมุนไพรที่มีเฉพาะภูมิภาคในแหล่งที่มีการปฏิบัติทางวัฒนธรรมได้เกิดขึ้น[3]

ความรู้เกี่ยวกับสมุนไพร (อังกฤษ: Herbalism) หรือสมุนไพรศาสตร์ (อังกฤษ: herbology) หรือการแพทย์สมุนไพร คือการใช้พืชเพื่อการรักษาโรคและการศึกษาการใช้งานดังกล่าว พืชเป็นพื้นฐานสำหรับการรักษาพยาบาลตลอดประวัติศาสตร์ที่ผ่านมาของมนุษย์และการแพทย์แผน​​ดังกล่าวจะยังคงได้รับการปฏิบัติอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน

ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ไม่ใช่วิตามินจะประกอบด้วยน้ำมันปลา กรดไขมันโอเมก้า 3 glucosamine, Echinacea, น้ำมัน flaxseed หรือแบบเป็นเม็ด, และโสม เมื่อนำมาใช้ภายใต้การกล่าวอ้างว่าจะมีผลในการรักษา[53]

ถึงแม้ว่าการนำสมุนไพรมาใช้จะไม่ได้เป็นไปตามหลักฐานที่รวบรวมโดยใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์อย่างเคร่งครัดก็ตาม การแพทย์สมัยใหม่ก็ยังใช้ประโยชน์จากสารประกอบที่สกัดจากพืชหลายอย่างเพื่อใช้เป็นพื้นฐานสำหรับยาที่ผ่านการทดสอบตามหลักฐานและสำหรับงานเพื่อการบำบัดด้วยพืช (อังกฤษ: Phytotherapy) เพื่อประยุกต์มาตรฐานสมัยใหม่ของการทดสอบประสิทธิภาพสูงกับสมุนไพรและยารักษาโรคที่พัฒนาจากแหล่งธรรมชาติ

ขอบเขตของการแพทย์สมุนไพรบางครั้งจะขยายออกไปเพื่อรวมถึงผลิตภัณฑ์จากเชื้อราและผึ้ง รวมทั้งแร่ธาตุอาหาร สัตว์ที่มีเปลือกและชิ้นส่วนของสัตว์บางชนิด "สมุนไพร" ช่วยเยียวยาในกรณีนี้ซึ่งอาจรวมถึงการใช้สารเคมีที่ไม่ใช่พืชที่เป็นพิษจากแหล่งที่ไม่ใช่ชีวะเช่นการใช้สารตะกั่วเป็นพิษในการแพทย์แผน​​จีน[53]

การจัดระเบียบร่างกาย

การจัดระเบียบร่างกายเป็นการยักย้ายถ่ายเทหรือโยกย้ายส่วนต่างๆของร่างกาย เช่นแบบที่ทำในการควบคุมร่างกาย (อังกฤษ: bodywork) (การควบคุมการหายใจหริอลมปราณ) และการจัดกระดูก(ไคโรแพรคติก)

การแพทย์แบบการจัดกระดูก (อังกฤษ: Osteopathic manipulative medicine) หรือที่รู้จักกันว่าเป็นการรักษาแบบจัดกระดูกเป็นชุดหลักของเทคนิคการนวดการจับเส้นและการแพทย์กระดูกที่จำแนกสาขาเหล่านี้ให้แตกต่างแตกต่างจากการแพทย์หลัก[54]

ศาสนา, การรักษาตามความเชื่อและการสวดมนต์

หมอผีในโซโนรา, เม็กซิโก

การรักษาตามแนวทางศาสนาเช่นการใช้การสวดมนต์และการวางมือในการรักษาตามความเชื่อของชาวคริสเตียน และลัทธิทรงเจ้าเข้าผี (อังกฤษ: shamanism) จะพึ่งพาความเชื่อในสิ่งศักด์สิทธื์หรือการแทรกแซงของจิตวิญญาณสำหรับการรักษา

ลัทธิทรงเจ้าเข้าผีคือการปฏิบัติของหลายวัฒนธรรมทั่วโลกที่ผู้ประกอบการจะเข้าถึงการสถาวะของสติที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อที่จะเผชิญกับและมีปฏิสัมพันธ์กับโลกแห่งวิญญาณหรือช่องทางพลังงานเหนือธรรมชาติในความเชื่อที่ว่าพวกเขาสามารถรักษาได้[55]

การแพทย์ทางเลือกที่ขึ้นอยู่กับการใช้ประโยชน์จากความไม่รู้และการให้เหตุผลที่มีข้อบกพร่อง

การปฏิบัติของการแพทย์ทางเลือกบางอย่างอาจจะขึ้นอยู่กับวิทยาศาสตร์เทียม (อังกฤษ: pseudoscience) การไม่รู้หรือการให้เหตุผลที่มีข้อบกพร่อง[56] สิ่งเหล่านี้สามารถนำไปสู่​​การหลอกลวง[13]

การบำบัดด้วยโรคเดียวกัน (อังกฤษ: Homeopathy) ได้รับการพัฒนาก่อนที่จะมีความรู้เกี่ยวกับทฤษฎีของโมเลกุลและเคมีพื้นฐานซึ่งพิสูจน์ให้เห็นว่า "การเยียวยา" มันไม่มีอะไรมากไปกว่าน้ำกลั่น[24][25][26][27]

ผู้ประกอบการที่ใช้วิธีการรักษาด้วยไฟฟ้​​าและแม่เหล็กอาจจงใจใช้ประโยชน์จากความไม่รู้ของผู้ป่วยด้านฟิสิกส์เพื่อหลอกลวงพวกเขา[16]

ใกล้เคียง

การแพทย์ทางเลือก การแพทย์แผนไทย การแพร่สัญญาณภาพดิจิทัลภาคพื้นดิน การแพร่สัญญาณภาพดิจิทัลภาคพื้นดินรุ่นที่ 2 การแพทย์เฉพาะทาง การแพ้นมวัว การแพร่เชื้อทางอากาศ การแพทย์ทางชาติพันธุ์ การแพร่สัญญาณภาพดิจิทัล การแพร่

แหล่งที่มา

WikiPedia: การแพทย์ทางเลือก http://altmedrev.com/ http://www.askoxford.com/concise_oed/shaman?view=u... http://www.biomedcentral.com/1472-6882 http://www.drweil.com/drw/u/ART00454/Ayurvedic-Med... http://books.google.com/books?id=EnEFAAAAQAAJ&pg=P... http://books.google.com/books?id=EnEFAAAAQAAJ&pg=P... http://books.google.com/books?id=bZjlC2LELlIC http://books.google.com/books?id=nBRYZtOuqZcC&pg=P... http://books.google.com/books?id=oNrIvxlFG1sC&pg=P... http://www.harcourt-international.com/ernst/interv...