ปลาจาด เป็น
สกุลของ
ปลาน้ำจืดสกุลหนึ่ง ใน
วงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) ใช้ชื่อสกุลว่า Poropuntius (/พอร์-โอ-พุน-ชัส/)ความเป็นมาของปลาในสกุลนี้เริ่มจาก
แม็กซ์ วีลเฮม คาร์ล เวบเบอร์ และ
ลีฟาน เฟอดินานด์ เดอ โบฟอร์ต ได้ตั้งสกุล Lissocheilus (ปัจจุบันถูกยกเลิกไปแล้ว) ขึ้นในปี
ค.ศ. 1916 เพื่อใช้กับปลาในวงศ์ปลาตะเพียนที่พบในภูมิภาค
เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยอธิบายว่า ครีบหลังมีก้านครีบแขนง 9 ก้าน ก้านครีบเดี่ยวก้านสุดท้ายเป็นหนามแข็งและขอบเรียบ เกล็ดใหญ่ริมฝีปากบนและล่างเชื่อมติดกัน ระหว่างริมฝีปากบนและจะงอยปากเป็นร่องลึก ริมฝีปากล่างส่วนกลางเชื่อมติดกับเอ็นยึดคางส่วนหน้า มีแผ่นหนังแข็ง ๆ คลุมจุดเชื่อมดังกล่าว หนวดที่ริมฝีปากบนและมุมปากบนค่อนข้างยาว บริเวณหน้าและใต้
นัยน์ตามีรูเล็ก ๆ ขอบนูนเรียงเป็นแถว ๆต่อมาในปี
ค.ศ. 1919 มะสึมิสึ โอชิมะ นักมีนวิทยาชาวญี่ปุ่น ได้พบว่าปลาบางส่วนของสกุล Lissocheilus มีริมฝีปากล่างแยกออกมาเป็น 3 ส่วน ส่วนกลางเป็นแผ่นหนังใหญ่ ทำให้มีปัญหาในการจำแนก
ชนิด จึงได้ตั้งสกุล
Acrossocheilus ขึ้น (ซึ่งปัจจุบันสกุลนี้ใช้ระบุปลาที่พบใน
ประเทศเวียดนามและ
จีนตอนใต้ เป็นหลัก) โดยจำแนกปลาที่อยู่ในสกุล Lissocheilus เดิมที่มีลักษณะของริมฝีปากล่างตามที่กล่าวมาให้อยู่ในสกุลนี้ต่อมา
ฮิวจ์ แมคคอร์มิค สมิธ ได้ตั้งสกุล Poropuntius นี้ขึ้น ในปี
ค.ศ. 1931 โดยแยกออกจากสกุล Lissocheilus ซึ่งครีบหลังมีก้านครีบแขนง 8 ก้าน ก้านครีบเดี่ยวก้านสุดท้ายเป็นหนามแข็งและขอบจักเป็นฟันเลื่อย ชื่อสกุล Lissocheilus ต้องถูกยกเลิก เพราะพบว่าตั้งซ้ำซ้อนกับสกุลของ
หอยที่เป็นซาก
ฟอสซิลซึ่งมีผู้ตั้งไว้ในปี
ค.ศ. 1882 ดังนั้น จึงต้องหันกลับไปพิจารณาระหว่างสกุล Poropuntius กับสกุล Acrossocheilus ก็พบว่าลักษณะทาง
อนุกรมวิธานของสกุล Poropuntius นั้นเด่นกว่าสกุล Acrossocheilus ในปี
ค.ศ. 1996 วอลเตอร์ เรนโบธ เสนอให้ใช้สกุล Poropuntius กับปลาที่
แมลคัม อาร์เธอร์ สมิธ อนุกรมวิธานไว้ในปี
ค.ศ. 1945 คือ
ปลาจาดบ้านถ้ำ (P. bantamensis) และ
ปลาเขยา (P. deauratus) ที่เดิมเคยใช้ชื่อสกุล Acrossocheilus เปลี่ยนมาใช้ชื่อสกุลนี้แต่อย่างไรก็ดี ยังมีความสับสนอย่างมากในการใช้ชื่อสกุลของสกุลนี้ เรนโบธจึงเสนอขึ้นมาในปี
ค.ศ. 1985 ให้ใช้สกุล
Neolissocheilus ขึ้น ซึ่งปัจจุบันนี้ใช้ในกลุ่ม
ปลาพลวงอย่างไรก็ตาม สกุล Poropuntius นี้ มีความคล้ายคลึงกับสกุล
Hypsibarbus ซึ่งเป็นสกุลที่เรนโบธตั้งขึ้นเองในปี ค.ศ. 1996 ซึ่งเป็นสกุลของกลุ่ม
ปลาตะพากอยู่ โดยในบางชนิด คือ
ปลาตะพากส้ม (H. malcomi) หรือ
ปลาปากหนวด (H. vernayi) ในบางครั้งก็ใช้
ชื่อพ้องสกุล Poropuntius เหมือนกัน อีกทั้งชื่อสามัญก็ยังเป็นชื่อเดียวกัน แต่ขนาดโดยทั่วไปของปลาสกุล Poropuntius มีขนาดเล็กกว่าปลาสกุล Hypsibarbus
[2]