ปัญจะภูต หรือ ปัญจะ มหาภูต (อังกฤษ: Pancha Bhoota,สันสกฤต: पञ्चभूत, อังกฤษ: Pancha Maha-Bhoota,{पञ्चमहाभूत), ห้าธาตุอันเป็นองค์ประกอบที่ยิ่งใหญ่, ห้าธาตุอันเป็นองค์ประกอบทางกายภาพ, เป็นกลุ่มของธาตุองค์ประกอบพื้นฐานห้าในคติ ศาสนาฮินดูซึ่งเป็นพื้นฐานของการสร้างจักรวาลทั้งหมด.[1] ซึ่งห้าธาตุที่เป็นองค์ประกอบเหล่านี้คือ: พระแม่ปฤถวี/พระภูเทวี (อังกฤษ: Prithvi,ฮินดี: पृथ्वी::, โลก-ดิน), (อังกฤษ: Apas,ฮินดี: जल::, อาปา/วรุณ)/ , อัคนี (อังกฤษ: Agni,ฮินดี: अग्नि::, ไฟ), วาโย (อังกฤษ: yavu,ฮินดี: वायु:, ลม), อากาศ/ทยาอุส ((อังกฤษ: Aakasha,Dyaus ,ฮินดี: आकाश,) ในอายุรเวทและในความเชื่อของศาสนาฮินดู ร่างกายมนุษย์ถูกสร้างขึ้นจากองค์ประกอบธาตุทั้งห้าอย่างนี้.[2]อย่างไรก็ตามในธรรมเนียมจารวาก ไม่ยอมรับ อากาศเป็นองค์ประกอบพื้นฐานเนื่องจากไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่าและไม่ปรากฏรูปร่าง โดยถือว่ามีเพียงสี่องค์ประกอบพื้นฐานเพียงสี่ธาตุเท่านั้น.[3] .ในคติของพระพุทธศาสนายังยอมรับองค์ประกอบพื้นฐานของธาตุทั้งสี่ประการและอากาศถูกตัดละทิ้งไป โดยห้าองค์ประกอบของระบบจักรวาลวิทยาของอินเดียโบราณมีความคล้ายคลึงกัน แต่ไม่เหมือนกับทฤษฎีองค์ประกอบห้าอย่างในบางท้องท่อันที่ใช้ในเอเชียตะวันออก.[4]