ราชาธิปไตยฮาพส์บวร์ค (
เยอรมัน: Habsburgermonarchie)
ราชาธิปไตยโดเนา (
เยอรมัน: Donaumonarchie) หรือ
จักรวรรดิฮาพส์บวร์ค เป็น
คำนิยามอย่างกว้าง สมัยใหม่ซึ่งบัญญัติโดยนักประวัติศาสตร์เพื่อใช้แสดงถึงดินแดนและอาณาจักรต่าง ๆ ของ
ราชวงศ์ฮาพส์บวร์ค โดยเฉพาะอย่างยิ่งดินแดนของราชวงศ์ฮาพส์บวร์คสาขาออสเตรีย ถึงแม้ว่าในช่วงระหว่าง ค.ศ. 1438 ถึง 1806 (เว้นช่วงไปใน ค.ศ. 1742 ถึง 1745) เชื้อพระวงศ์ของราชวงศ์ฮาพส์บวร์คจะถือครองพระราชอิสริยยศ
จักรพรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ด้วยก็ตาม แต่ตัว
จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์เอง (ซึ่งจักรพรรดิทรงมีอำนาจปกครองแต่เพียงเล็กน้อย) ก็ไม่ได้ถูกนับเป็นส่วนหนึ่งของสิ่งที่เรียกกันในปัจจุบันว่าราชาธิปไตยฮาพส์บวร์คจุดเริ่มต้นของรัฐราชาธิปไตยฮาพส์บวร์คเริ่มนับจากการที่
พระเจ้ารูด็อล์ฟที่ 1 ทรงได้รับเลือกเป็น
พระมหากษัตริย์เยอรมนี ใน ค.ศ. 1273 และการที่ทรงได้รับ
ดัชชีออสเตรีย เป็นดินแดนประจำราชวงศ์เมื่อ ค.ศ. 1282 ใน ค.ศ. 1482
จักรพรรดิมัคซีมีลีอานที่ 1 ทรงได้ครอง
เนเธอร์แลนด์ ผ่านทางการอภิเษกสมรส ดินแดนทั้งสองอยู่ในเขตแดนของจักรวรรดิโรมันอันศักดิสิทธิ์ และถูกส่งต่อไปยัง
จักรพรรดิคาร์ลที่ 5 พระราชนัดดาของพระองค์ ซึ่งทรงได้รับสืบทอด
สเปนและอาณานิคมมาจากทางฝั่งพระราชมารดา และได้ปกครองเหนือจักรวรรดิฮาพส์บวร์คในช่วงแพ่ไพศาลที่สุด การสละราชสมบัติของจักรพรรดิคาร์ลที่ 5 ใน ค.ศ. 1556 นำไปสู่การแบ่งดินแดนต่าง ๆ ที่ราชวงศ์ฮาพส์บวร์คถือครอง ระหว่างพระอนุชา
แฟร์ดีนันท์ ซึ่งทำหน้าที่เป็นผู้แทนพระองค์มาตั้งแต่ ค.ศ. 1521 และได้รับเลือกเป็นกษัตริย์แห่ง
ฮังการีและ
โบฮีเมีย มาตั้งแต่ ค.ศ. 1526 กับพระราชโอรส
พระเจ้าเฟลิเปที่ 2 แห่งสเปน ก่อให้เกิดการแบ่งราชวงศ์ฮาพส์บวร์คออกเป็นสาขาสเปน (ปกครอง
คาบสมุทรไอบีเรีย เนเธอร์แลนด์ บร์ูกอญ และดินแดนในอิตาลี) ซึ่งมาสิ้นสุดเชื้อสายใน ค.ศ. 1700 และสาขาออสเตรีย (ซึ่งถือครองบัลลังก์จักรวรรดิ ฮังการี โบฮีเมีย และพระราชอิสริยยศอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง) และมีสาขาย่อยแตกออกไปจากสาขานี้อีก ซึ่งดำรงอยู่ระหว่าง ค.ศ. 1564 ถึง 1665 แต่หลังจากนั้นก็รวมกันเป็น
รัฐร่วมประมุขภายใต้ราชวงศ์เดียวรัฐราชาธิปไตยฮาพส์บวร์คเป็นรัฐที่มีพระประมุขร่วมกัน โดยที่ไม่มีรัฐธรรมนูญหรือสถาบันร่วมใด ๆ ยกเว้นราชสำนักฮาพส์บวร์คเอง โดยดินแดนทั้งนอกและในจักรวรรดิโรมันอันศักดิสิทธิ์ต่างมีพระมหากษัตริย์องค์เดียวกัน
รัฐองค์ประกอบ (Composite State) กลายมาเป็นรูปแบบรัฐราชาธิปไตยที่พบได้ทั่วไปใน
ยุโรปภาคพื้นทวีป ระหว่าง
สมัยใหม่ตอนต้น[2][3] การรวมดินแดนของจักรวรรดิฮาพส์บวร์คเกิดขึ้นในช่วงต้นคริสต์ศตวรรรษที่ 19 โดยดินแดนต่าง ๆ ถูกรวบรวมและจัดตั้งเป็น
จักรวรรดิออสเตรีย ซึ่งดำรงอยู่ระหว่าง ค.ศ. 1804 ถึง 1867 และพัฒนาไปเป็น
จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี ซึ่งดำรงอยู่ระหว่าง ค.ศ. 1867 ถึง 1918
[4][5]ก่อนที่จะล่มสลายลงหลังจากความพ่ายแพ้ใน
สงครามโลกครั้งที่หนึ่งในทางประวัติศาสตร์นิพนธ์ ดินแดนของราชวงศ์ฮาพส์บวร์ค (สาขาออสเตรีย) มักจะถูกเรียกโดย
นามนัยว่า "ออสเตรีย" และเมื่อถึงราว ๆ ค.ศ. 1700 ศัพท์
ภาษาละติน monarchia austriaca (ราชาธิปไตยออสเตรีย) ก็ถูกนำมาใช้เพื่อให้สะดวกต่อการกล่าวถึงดินแดนเหล่านี้
[6] ภายในเขตแดนของจักรวรรดิ ดินแดนอันกว้างใหญ่นี้ประกอบไปด้วยดินแดนที่สืบทอดมาแต่เดิมก่อน ค.ศ. 1526 เรียกว่า
เอิบลันด์ (Erblande) ดินแดนของราชบัลลังก์โบฮีเมีย ดินแดนเนเธอร์แลนด์ของสเปนเดิม ซึ่งเป็นดินแดนหนึ่งของดินแดนราชวงศ์ฮาพส์บวร์คตั้งแต่ ค.ศ. 1714 ถึง 1794 ดินแดนสวามิภักดิ์ (fief) บางส่วนใน
อิตาลี และนอกพรมแดนจักรวรรรดินั้นประกอบไปด้วยดินแดนทั้งหมดของราชบัลลังก์ฮังการี และดินแดนที่ได้มาจากการขับไล่
จักรวรรดิออตโตมัน ศูนย์กลางของราชวงศ์อยู่ที่
เวียนนา ยกเว้นในช่วงระหว่าง ค.ศ. 1583 ถึง 1611 ซึ่งย้ายไปอยู่ที่
ปราก[7]