หริมันทิรสาหิบ,
ฮรมันดิรซาฮิบ หรือ
หริมนเทียรสาหิบ (
คุรมุขี: ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ;
เทวนาครี: हरिमन्दिर साहिब}};
อักษรโรมัน: Harmandir Sahib) หรือ
วิหารทอง (Golden Temple) เป็น
คุรุทวาราที่สำคัญที่สุดใน
ศาสนาซิกข์[2][3] ตั้งอยู่ที่เมือง
อมฤตสระ รัฐปัญจาบ ทางภาคเหนือของ
ประเทศอินเดีย ชื่อของวิหารนั้นแปลว่า ที่สถิตของพระผู้เป็นเจ้า สถานที่อันเป็นที่ยกย่องว่าศักดิ์สิทธิ์สูงสุด (abode of God, exalted holy court)
[2][4] ในภาษาไทยได้มีผู้เรียกวิหารนี้อีกหลายชื่อ เช่น
วิหารทองคำ,
สุวรรณวิหาร เป็นต้นวิหารนั้นสร้างขึ้นท่ามกลางสระน้ำ (สระน้ำอมฤทธิ์) ซึ่งสร้างโดย
คุรุรามดาส (Guru Ram Das) ในปี ค.ศ. 1577
[5][6] ต่อมา
คุรุอาร์จัน (Guru Arjan) ซึ่งทรงเป็นคุรุศาสดาองค์ที่ 5 ตามความเชื่อของซิกข์ได้ทรงรับสั่งให้ไสเมียนมีระ (Sai Mian Mir) ผู้เป็นเปียร์ (pir) ชาวมุสลิมแห่ง
ละฮอร์ วางศิลาฤกษ์ในปี ค.ศ. 1589
[1] ต่อมาในปี ค.ศ. 1604 คุรุอาร์จันได้ประดิษฐานพระมหาคัมภีร์
อดิ กรันตะ (Adi Granth) (ซึ่งต่อมาเรียกว่า พระมหาคัมถีร์
คุรุกรันตสาหิบ) และประทานชื่อให้กับวิหารนี้ว่า อัตสัตทิราถ (Ath Sath Tirath) ซึ่งแปลโดยตรงว่าสถานที่แห่ง 68 การแสงบุญอันศักดิ์สิทธิ์ ("shrine of 68 pilgrimages")
[2][7] วิหารนั้นได้รับการสร้างใหม่อย่างต่อเนื่อง เนื่องด้วยความศักดิ์สิทธิ์และความเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวซิกข์ จึงถูกทำลายอย่างต่อเนื่องทั้งจากกองทัพมุสลิมของอาณาจักรใน
อัฟกานิสถานและจาก
จักรวรรดิโมกุล[2][3][8] เช่น การบุกทำลายของพระเจ้าอาห์เม็ด ชาห์ ทุรณี (Ahmad Shah Durrani) ในปี ค.ศ. 1757 และอีกครั้งในปี ค.ศ. 1762
[2][9] มหาราชา พระนามว่า
รันจิต สิงห์ (Maharaja Ranjit Singh) ผู้ก่อตั้ง
จักรวรรดิซิกข์ ได้ทรงบูรณะวิหารใหม่ครั้งใหญ่โดยประดับด้วยหินอ่อนและทองแดงในปี ค.ศ. 1809 และประดับภายนอกด้วยทองคำเปลวในปี ค.ศ. 1830 ทำให้วิหารแห่งนี้ได้รับชื่อว่าเป็น "วิหารทองคำ" นับแต่นั้นมา
[10][11][12]หริมันทรสาหิบจริง ๆ แล้วประกอบด้วยหมู่อาคารและคุรุทาวราอีกหลายแห่ง เช่น
อกาลทัคต์ และภายในมีที่พักสำหรับผู้แสวงบุญและนักท่องเที่ยวที่ให้บริการโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย รวมทั้ง
โรงครัวพระศาสดา