อาณาจักรปตานี หรือเอกสารไทยเรียก
ราชอาณาจักรปัตตานี (
มลายู: كسلطانن ڤطاني; Kerajaan Patani) หรือ
รัฐสุลต่านปตานีดารุสซาลาม (كسلطانن ڤطاني دارالسلام; Kesultanan Patani Darussalam) ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศไทย ในพื้นที่
จังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และ
สงขลาบางส่วนในปัจจุบัน อาณาจักรปัตตานีถือกำเนิดขึ้นจากการเป็นเผ่าเล็ก ๆ รวมตัวกัน มีประชากรอาศัย 200-250 คน มีชื่อว่า
ปีสัง โดยแต่ละปีจะมีตูวอลา (หัวหน้าเผ่าในสมัยนั้น) มาปกครอง และจะสลับทุก ๆ 1 ปี ต่อมามีชนกลุ่มใหญ่เข้ามามีบทบาทในแถบนี้มากขึ้น จนในที่สุด ก็ถูกรวมเป็นส่วนหนึ่งของ
อาณาจักรลังกาสุกะ และเปลี่ยนจากชื่อ
ปีสัง มาเป็น
บาลูกา ซึ่งมีอายุราว
พุทธศตวรรษที่ 9 หลังจากนั้นราว 100 ปี ลูกชายกษัตริย์ลังกาสุกะได้เดินทางมาถึงที่นี้และรู้สึกประทับใจ เลยเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น
ปตาอีนิง แล้วก่อตั้งเป็นรัฐใหม่ ชื่อ
รัฐปตาอีนิง จนมีพ่อค้ามากมายเข้ามาติดต่อค้าขายทั้งจีน อาหรับ แต่ชาวอาหรับเรียกที่นี้ว่า
ฟาตอนี เลยมีคนเรียกดินแดนแห่งนี้แตกต่างกันออกไป เดิมอาณาจักรปัตตานีนับถือ
ศาสนาพุทธนิกาย
มหายาน แต่ในราว
พุทธศตวรรษที่ 21 ได้เริ่มเปลี่ยนไปนับถือ
ศาสนาอิสลาม โดยบางช่วงอาณาจักรแผ่ขยายครอบคลุมถึง
รัฐกลันตันและ
รัฐตรังกานู ตอนกลางของ
ประเทศมาเลเซีย แต่หลังการสิ้นสุดราชวงศ์ศรีวังสา อาณาจักรปัตตานีก็เริ่มเสื่อมลง จนตกอยู่ในอำนาจของ
สยามในปี พ.ศ. 2329 และกลายเป็นเมืองขึ้นเรื่อยมาจนถึงปี พ.ศ. 2445 ก็ถูกรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสยาม