เฉินผี เป็นเปลือกผลสุกจัดของส้มแมนดาริน หรือส้มจีนส้มแมนดาริน (ชื่อวิทยาศาสตร์: Citrus reticulata) และส้มพันธุ์ปลูกอื่นในกลุ่มส้มเขียวหวาน โดยมากเฉือนเปลือกด้วยมีด[5]หรือเครื่องถากผิว หรือปอกด้วยมือ ออกเป็นแฉก ๆ จากด้านล่างของผลส้ม แล้วปอกออกเป็นเป็นแผ่นฉีกหลายแฉก (หลายกลีบ) ที่มีฐานเชื่อมติดกัน[4] หรือเป็นแผ่นรูปร่างไม่แน่นอน[2] อาจหั่นเป็นชิ้น จากนั้นทำให้แห้งโดยการผึ่งแดดหรืออบที่อุณหภูมิต่ำจนแห้ง ผิวด้านนอกเป็นสีส้มหรือสีน้ำตาล มีต่อมน้ำมันเว้าลงเป็นหลุมกระจายโดยรอบ[2][4] ผิวด้านในเป็นสีขาวอมเหลืองอ่อน หยาบ ขรุขระ[4] มีเส้นใยติดอยู่[2] บางครั้งอาจปอกผิวด้านในสีขาวนี้ออกไปซึ่งทำให้เฉินผีชนิดนี้มีผิวบางมากและสีแดงทุกด้าน

กว่างเฉินผี

ในตำรับยาสมุนไพรจีน เฉินผีแบ่งออกเป็น "เฉินผี" และ "กว่างเฉินผี"[8] ซึ่งมีลักษณะต่างกันคือ

• เฉินผี (陈皮) หรือผิวส้มจีนแห้งทั่วไป ซึ่งปอกเปลือกเป็นหลายกลีบ โดยทั่วไป 3–4 กลีบ ฐานเชื่อมต่อบางส่วนเป็นแผ่น รูปร่างกลีบไม่สม่ำเสมอ เปลือกหนา 1 ถึง 4 มิลลิเมตร แข็งและเปราะเล็กน้อย กลิ่นหอม รสขม[4]
• กว่างเฉินผี (广陈皮) หรือเรียก ซินฮุ่ยเฉินผี (新会陈皮) มี 3 กลีบ และรูปร่างกลีบเรียบร้อยสม่ำเสมอ เปลือกบางมีความหนาเพียง 1 มิลลิเมตร เห็นความโปร่งแสงอย่างชัดเจน เนื่องขูดเอาผิวในสีขาวออกไป และนุ่ม[4] เก็บบ่มไว้อย่างน้อย 3 ปี[6] กว่างเฉินผีหรือซินฮุ่ยเฉินผีได้รับการยอมรับว่ามีคุณภาพดีกว่าเฉินผีทั่ว ๆ ไป[6]

สีและความหนา

โดยทั่วไปเฉินผีมีความหนา 1 ถึง 4 มิลลิเมตร[4] เมื่อนำไปส่องแดดจะเห็นความโปร่งแสงอย่างชัดเจน สีของเฉินผีคล้ำเข้มขึ้นตามระยะเวลาการบ่มเก็บในที่แห้งและเย็นเป็นเวลานานหลายปี ส่วนมากมักนิยมใช้เฉินผีที่มีอายุ 3–5 ปี[5] บางครั้งอาจถึง 30ปี[5][10] ในลักษณะ "ยิ่งนานยิ่งดี" ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ (陈; เฉิน แปลว่า นาน, เก่า และ 皮; ผี หมายถึง ผิว) นอกจากนี้ยังมีคำกล่าวว่า "มีสีที่คล้ำและยิ่งบางก็ยิ่งดีเท่านั้น"[10]

มีโซคาร์ป (mesocarp) หรือเนื้อเยื่อชั้นกลาง คือผิวในสีขาวของผลส้มจีน มักหนาและรูปร่างของเซลล์ไม่สม่ําเสมอ มีผลต่อความหนาโดยรวมของเฉินผี

กลิ่นและรส

เฉินผีมีกลิ่นหอม มีรสชาติแรกออกหวานเล็กน้อย เมื่อผ่านระยะเวลาหนึ่งจะออกฉุนและขม[5] บางครั้งอาจออกรสเผ็ดเล็กน้อย[2][4] ตามตำราแพทย์แผนจีนเฉินผีมีคุณลักษณะ "อุ่น"

สารสำคัญ

เปลือกส้มเขียวหวาน เฉินผี และส้มในกลุ่มส้มแมนดารินรวมทั้งบิทเทอร์ออเรนจ์ มีสารสำคัญคือ น้ำมันหอมระเหย ซึ่งประกอบด้วย โนบิลิติน เฮสเพอริดิน นีโอเฮสเพอริดิน แทนเจอริดิน ซิโทรมิติน ซินเนฟรีน แคโรทีน คริปโตแซนธิน อิโนซิทอล วิตามินบี 1 และวิตามินซี