เนื่องจากพระองค์เป็นพระราชธิดาองค์โตของจักรพรรดิแห่งจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ และเนื่องจากพระราชโอรสพระองค์เดียว อาร์ชดยุกเลโอโปลด์ โยฮันน์ มกุฎราชกุมารได้สิ้นพระชนม์ไปเสียก่อนแล้ว พระราชบิดาจึงโปรดเกล้าฯ ให้มีการเขียนพระราชกฤษฎีกา ค.ศ. 1713 (Pragmatic Sanction of 1713) ซึ่งสามารถให้พระราชธิดาองค์โต สามารถสืบราชบัลลังก์ต่อจากพระราชบิดาได้ ทำให้มีการลงประชามติจากองค์พระประมุขหลายพระองค์ทางยุโรปตอนเหนือ ซึ่งเห็นด้วยกับการออกพระราชกฤษฎีกาของพระองค์ แต่ก็ยังมีผู้ที่ไม่เห็นด้วยและคัดค้านพระองค์ การที่พระองค์ได้ทรงเป็นองค์รัชทายาทหญิงแห่งออสเตรียนั่นเอง เป็นเหตุให้มีการก่อสงครามสืบราชบัลลังก์ออสเตรีย (War of Austrian Succession) ขึ้นในปีพ.ศ. 2283 เนื่องจากมีผู้ไม่เห็นด้วยกับการที่จะให้ผู้หญิงมาสืบราชบัลลังก์แห่งจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ได้ โดยเฉพาะพระเจ้าฟรีดริชที่ 2 แห่งปรัสเซีย ซึ่งทรงเกรงว่าจะทำให้ระบอบการปกครองสั่นคลอน โดยพระองค์ทรงยื่นข้อเสนอให้กับจักรพรรดิคาร์ลว่า ให้พระราชธิดาอภิเษกสมรสกับพระองค์เสียเอง โดยทรงอ้างว่าจะรักษาความสมดุลของระบอบการปกครองของจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ได้

อย่างไรก็ตามหลังจากที่พระราชาบิดาเสด็จสวรรคต เจ้าหญิงมาเรียก็ทรงได้รับการสืบราชบัลลังก์แห่งจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ในปี พ.ศ. 2283 แต่ยังไม่ได้ครองราชย์เพราะเนื่องจากสงครามสืบราชบัลลังก์ออสเตรีย พระองค์จึงทรงมอบบัลลังก์ให้กับจักรพรรดิคาร์ลที่ 7 แห่งราชวงศ์วิทเทิลส์บัค แล้วอีก 5 ปีต่อมา จักรพรรดิคาร์ลเสด็จสวรรคต พระองค์จึงทรงสืบราชบัลลังก์ต่อ โดยการอภิเษกสมรสกับดยุกฟรันซ์ที่ 3 สเตฟานแห่งลอแรน และสถาปนาให้พระสวามีของพระองค์เป็นจักรพรรดิแห่งโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ และพระองค์ก็จะทรงเป็นจักรพรรดินีมเหสี (Empress Consort) แทน แต่พระอำนาจและการบริหารบ้านเมืองทั้งหมด จะอยู่ที่พระองค์แต่เพียงผู้เดียว

จักรพรรดินีมาเรีย เทเรซาทรงริเริ่มช่วยเหลือในการปฏิรูปทางการเงินและการศึกษา อีกทั้งทรงช่วยเหลือทางด้านการค้าขายทางธุรกิจ การพัฒนาการเกษตรกรรม และการจัดการทางการทหาร พระองค์ทรงจัดตั้งกองทัพขึ้นใหม่ เนื่องจากออสเตรียยังมีความขัดแย้งกับปรัสเซีย กษัตริย์แห่งปรัสเซียยังทรงต่อต้านออสเตรียที่มีองค์พระประมุขหญิง จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์จึงได้ต่อสู้กับราชอาณาจักรปรัสเซีย เป็นเหตุให้มีการต่อสู้ในสงครามเจ็ดปี ซึ่งอยู่ในระหว่างปี พ.ศ. 2299 ถึง พ.ศ. 2306 และสงครามสืบราชบัลลังก์บาวาเรีย (War of Bavarian Succession)