ระบบเสียง ของ ภาษาไทดั้งเดิม

ภาษาไทดั้งเดิมมีหน่วยเสียงพยัญชนะที่หลากหลายกว่าภาษาตระกูลไทในปัจจุบัน แต่มีเสียงวรรณยุกต์ที่น้อยกว่าภาษาปัจจุบัน

พยัญชนะเดี่ยว

ตารางด้านล่างนี้แสดงระบบพยัญชนะของภาษาไทดั้งเดิม ตามการสืบสร้างของ หลี่ ฟางกุ้ย ในหนังสือ คู่มือภาษาศาสตร์เชิงเปรียบเทียบตระกูลไท (A Handbook of Comparative Tai). พยัญชนะในฐานเพดานแข็ง ซึ่งระบุในหนังสือดังกล่าวด้วยสัญลักษณ์ [č, čh, ž] ถูกจัดเป็นหยัญชนะกักเสียดแทรก (affricate consonant) ในที่นี้จะใช้สัญลักษณ์ [tɕ, tɕʰ and dʑ] ตามลำดับ เพื่อให้สอดคล้องกับระบบสัทอักษรสากล

พยัญชนะภาษาไทดั้งเดิม
(หลี่ ฟางกุ้ย 1977)
	ริมฝีปาก (Labial)	ปุ่มเหงือก (Alveolar)	เพดานแข็ง (Palatal)	เพดานอ่อน (Velar)	เส้นเสียง (Glottal)
กัก (Stop)	ไม่ก้อง ไม่พ่นลม (Voiceless unaspirated)	p	t	tɕ	k
ไม่ก้อง พ่นลม (Voiceless aspirated)	pʰ	tʰ	tɕʰ	kʰ
ก้อง (Voiced)	b	d	dʑ	ɡ
กักเส้นเสียง (Glottalized)	ʔb	ʔd	ʔj		ʔ
เสียดแทรก (Fricative)	ไม่ก้อง (Voiceless)	f	s		x	h
ก้อง (Voiced)	v	z		ɣ
นาสิก (Nasals)	ไม่ก้อง (Voiceless)	hm	hn	hɲ	hŋ
ก้อง (Voiced)	m	n	ɲ	ŋ
เสียงไหล (Liquids) และ กึ่งสระ (semivowel)	ไม่ก้อง (Voiceless)	hw	hr, hl
ก้อง (Voiced)	w	r, l	j

ระบบเสียงดังกล่าวนี้ได้รับการสืบสร้างใหม่โดย พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ ในปี พ.ศ. 2552 ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงหลายประการด้วยกัน การเปลี่ยนแปลงบางอย่างเป็นเพียงการตีความที่แตกต่างกันเท่านั้น ได้แก่ พยัญชนะฐานเพดานแข็งถูกจัดใหม่ให้เป็นพยัญชนะกัก (stop) แทนที่จะเป็นพยัญชนะกักเสียดแทรก (affricate) ทั้งนี้เพื่อให้สอดคล้องกับพยัญชนะอื่นๆ ภายในระบบเสียงภาษาไทดั้งเดิม และสามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงทางสัทศาสตร์ได้โดยใช้หลักเดียวกันกับพยัญชนะกักตัวอื่นๆ (ทั้งนี้ไม่ได้หมายความว่าเสียงพยัญชนะเหล่านี้ไม่ได้มีลักษณะของการกักเสียดแทรก) การตีความอีกอย่างที่ต่างกันคือ พยัญชนะที่มีเสียงกักเส้นเสียงนำมาก่อน (pre-glottalized consonant) [ʔb, ʔd] ถูกตีความใหม่ให้เป็นเสียงกักเส้นเสียงลมเข้า (implosive consonant) [ɓ, ɗ] แทน อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็นการเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริง ได้แก่

พยัญชนะกักพ่นลมถูกตัดออก โดยจัดให้เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นใหม่ในภายหลัง หลังจากที่ภาษาไทดั้งเดิมได้แยกออกเป็นสาขาย่อยต่างๆ
ตัดพยัญชนะเสียดแทรกริมฝีปาก (/f/ และ /v/) ออก โดยจัดให้เป็นการแปรเสียงที่เกิดขึ้นในภายหลังแทน
เพิ่มพยัญชนะฐานลิ้นไก่ (uvular consonant) ออกมาต่างหาก (*/q/, */ɢ/, and */χ/) โดยเป็นหน่วยเสียงแยกจากพยัญชนะฐานเพดานอ่อน (velar) โดยมีที่มาจากความไม่สอดคล้องกันระหว่างการแปรเสียงพยัญชนะในกลุ่ม /kʰ/, /x/ และ /h/ ในภาษาภายในตระกูลไทภาษาต่างๆ ในปัจจุบัน โดยเฉพาะในภาษาพวน และภาษาผู้ไทกะป๋อง ความแตกต่างของเสียง /kʰ/ และ /x/ สามารถสืบสร้างได้จากภาษาไทขาว อย่างไรก็ตาม พบว่าคำที่มีเสียงพยัญชนะต้น /x/ ในภาษาไทขาว สอดคล้อง (มีเชื้อสายร่วม) กันกับคำที่มีเสียงพยัญชนะต้นในภาษาพวนและภาษาผู้ไทกะป๋องได้ถึง 3 แบบ บางคำขึ้นต้นด้วยเสียง /kʰ/ ในทั้งสองภาษา, บางคำขึ้นต้นด้วย /h/ ในทั้งสองภาษา และบางคำขึ้นต้นด้วย /kʰ/ ในภาษาพวน แต่กลับเป็นเสียง /h/ ในภาษาผู้ไทกะปง แสดงว่าในภาษาไทดั้งเดิมควรจะมีหน่วยเสียงในกลุ่มนี้แตกต่างกันได้ถึง 3 หน่วยเสียง ไม่ใช่มีเพียงเสียง /x/ ตามการสืบสร้างแบบเดิม ดังนั้นพิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ จึงสืบสร้างหน่วยเสียงใหม่สำหรับความสอดคล้องทั้ง 3 แบบเป็น /x/, /χ/ and /q/ ตามลำดับ

ตารางด้านล่างนี้แสดงระบบเสียงหยัญชนะในภาษาไทดั้งเดิม ตามการสืบสร้างของพิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์

	ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	ลิ้นไก่	เส้นเสียง
กัก	ไม่ก้อง	p	t	c	k	q
ก้อง	b	d	ɟ	ɡ	ɢ
กักเส้นเสียง	ɓ	ɗ	ʔj			ʔ
เสียดแทรก	ไม่ก้อง		s	(ɕ)	x	χ	h
ก้อง		z	(ʑ)	ɣ
นาสิก	ไม่ก้อง	hm	hn	hɲ	(hŋ)
ก้อง	m	n	ɲ	ŋ
เสียงไหลและกึ่งสระ	ไม่ก้อง	hw	hr, hl
ก้อง	w	r, l	j

ภาษาตระกูลไทในปัจจุบันมีเสียงพยัญชนะท้าย (ตัวสะกด) เพียงไม่กี่เสียงเมื่อเทียบกับเสียงพยัญชนะต้น โดยมีลักษณะการเกิดเสียง (manner of articulation) ที่เป็นไปได้เพียง 3 แบบได้แก่ เสียงกัก, เสียงนาสิก และเสียงเปิดเท่านั้น และไม่มีการแยกระหว่างก้องหรือไม่ก้อง ทำให้หลี่ ฟางกุ้ย ได้สืบสร้างระบบเสียงพยัญชนะท้าย ซึ่งเหมือนกันกับในภาษาไทยปัจจุบัน

Proto-Tai consonantal syllabic codas
(Li 1977)
	ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
กัก	-p	-t		-k	-ʔ
นาสิก	-m	-n		-ŋ
เสียงไหลและกึ่งสระ	-w		-j

ในเวลาต่อมามีการศึกษาภาษาแสกเพิ่มขึ้น พบว่ามีคำที่มีเสียงพยัญชนะท้าย /-l/ อยู่ในภาษาดังกล่าว ซึ่งคำเหล่านี้ไม่ได้เป็นคำที่ยืมมาจากภาษาอื่น พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ จึงสันนิษฐานว่าภาษาไทดั้งเดิมควรจะมีเสียงพยัญชนะท้าย *-l อยู่ในระบบเสียง และยังพบว่ามีการแปรเสียงพยัญชนะท้ายที่แตกต่างกันระกหว่างภาษาแสกกับภาษาไทอื่นๆ ได้แก่ คำที่ลงท้ายด้วย /-k/ บางคำในภาษาแสก กลับลงท้ายด้วย /-t/ ในภาษาไทอื่น คำเหล่านี้เดิมเคยถูกสืบสร้างให้ลงท้ายด้วย *-t ซึ่งไม่พบว่ามีเงื่อนไขใดสามารถอธิบายการเปลี่ยนแปลงจาก *-t ไปเป็น *-k ได้ จึงได้สืบสร้างเสียงใหม่สำหรับการแปรเสียงดังกล่าวเป็น *-c แทน

นอกจากนี้หน่วยเสียงพยัญชนะท้ายอีกตัวที่อาจเป็นไปได้คือ /*-ɲ/ ซึ่งยังมีหลักฐานไม่มาก แต่สังเกตได้จากการที่คำว่า กิน /kinA1/ ในภาษาไทย เทียบได้กับภาษาในสาขาไทเหนือว่า /kɯnA1/ ซึ่งเป็นไปได้ว่าแท้จริงแล้วเสียงพยัญชนะท้ายของคำนี้ในภาษาไทดั้งเดิมควรจะเป็น *-ɲ (ซึ่งสืบสร้างคำนี้ได้เป็น *kɯɲA) ซึ่งต่อมาเกิดการเลื่อนฐานกรณ์ไปข้างหน้า (fronting) ของทั้งสระและพยัญชนะ กลายเป็น /kinA1/ ในภาษาไทย แต่เป็น /kɯnA1/ ในภาษากลุ่มไทเหนือ

Proto-Tai consonantal syllabic codas
(Pittayaporn 2009)
	ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน
กัก	-p	-t	-c	-k
นาสิก	-m	-n	(-ɲ)	-ŋ
เสียงไหลและกึ่งสระ	-w	-l	-j

พยัญชนะควบ

หลี่ ฟางกุ้ย (1977) ได้สืบสร้างพยัญชนะต้นควบต่อไปนี้

Proto-Tai consonant clusters
(Li 1977)
	Labial	Alveolar	Velar
Unvoiced Stop	pr-, pl-	tr-, tl-	kr-, kl-, kw-
Aspirated unvoiced stop	pʰr-, pʰl-	tʰr-, tʰl-	kʰr-, kʰl-, kʰw-
Voiced Stop	br-, bl-	dr-, dl-	ɡr-, ɡl-, ɡw-
Implosive	ʔbr-, ʔbl-	ʔdr-, ʔdl-
Voiceless Fricative	fr-		xr-, xw-
Voiced Fricative	vr-, vl-
Nasal	mr-, ml-	nr-, nl-	ŋr-, ŋl-, ŋw-
Liquid

การสืบสร้างภาษาไทดั้งเดิมของหลี่ ฟางกุ้ย ยังมีปัญหาที่อธิบายไม่ได้หลายประการ หนึ่งในนั้นคือความไม่สอดคล้องกันระหว่างการแปรเสียงพยัญชนะต้น เช่น คำว่า (มีด)พร้า /phra:C2/ ซึ่งร่วมเชื้อสายกับคำว่า /tha:C2/ ในภาษาแสกซึ่งหลี่ ฟางกุ้ย เคยสืบสร้างให้ขึ้นต้นด้วย *vr- นอกจากนี้ยังมีคำอื่นๆ พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) เห็นว่าการแปรเสียงดังกล่าวไม่สามารถอธิบายได้จากการสืบสร้างเดิม แต่จะอธิบายได้ถ้าให้ภาษาไทดั้งเดิมมีพยางค์ย่อย (sesquisyllable หรือ minor syllable) ที่นอกเหนือจากพยางหลักด้วย จากนั้นจึงอธิบายการแปรเสียงดังกล่าวได้ว่าเป็นการกร่อนของพยัญชนะควบทั้งพยางค์หลักและย่อยที่คนละตำแหน่งกัน ดังนั้นจึงแบ่งพยัญชนะควบออกได้เป็น

ควบพยางค์เดี่ยว (Tautosyllabic clusters) – พิจารณาเป็นพยางค์เดียว
ควบพยางค์ครึ่ง (Sesquisyllabic clusters) – ประกอบด้วยพยางค์ย่อย (อาจมองว่าเป็น "ครึ่งพยางค์") และพยางค์หลัก

พยัญชนะควบกล้ำพยางค์ครึ่งเป็นลักษณะที่พบได้ในภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติกส่วนใหญ่ เช่นภาษาเขมร แต่ในภาษาตระกูลไทในปัจจุบันไม่พบว่ามีพยัญชนะควบกล้ำพยางค์ครึ่งหลงเหลืออยู่เลย ได้สันนิษฐานว่าภาษาไทดั้งเดิมเพิ่งเข้าสู่ระยะ "ควบกล้ำพยางค์ครึ่ง" (sesquisyllabic stage) เท่านั้น (ซึ่งกร่อนมาจาก ภาษาขร้าไทดั้งเดิม ที่สันนิษฐานว่ามีสองพยางค์เป็นอย่างต่ำ) ซึ่งกำลังจะเข้าสู่ระยะ "พยางค์เดียว" (monosyllabic stage) ต่อไป ดังที่พบในภาษาตระกูลไททุกภาษา

ตารางด้านล่างนี้แสดงพยัญชนะควบกล้ำพยางค์เดี่ยว ซึ่งสืบสร้างโดย พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009)

Proto-Tai consonant clusters
(Pittayaporn 2009)
	Labial	Alveolar	Palatal	Velar	Uvular
Unvoiced Stop	pr-, pl-, pw-	tr-, tw-	cr-	kr-, kl-, kw-	qr-, qw-
Implosive	br-, bl-, bw-			ɡr-, (ɡl-)	ɢw-
Fricative		sw-		xw-, ɣw-
Nasal	ʰmw-	nw-	ɲw-	ŋw-
Liquid		ʰrw-, rw-

ด้านล่างนี้เป็นตัวอย่างของกลุ่มพยัญชนะควบพยางค์ครึ่ง

Voiceless stop + voiceless stop (*C̥.C̥-)

*p.t-
*k.t-
*p.q-
*q.p-

Voiceless obstruent + voiced stop (*C̥.C̬-)

*C̥.b-
*C̥.d-

Voiced obstruent + voiceless stop (*C̬.C̥-)

*C̬.t-
*C̬.k-
*C̬.q-

Voiceless stops + liquids/glides (*C̥.r-)

*k.r-
*p.r-
*C̥.w-

Voiced consonant + liquid/glide

*m.l-
*C̬ .r-
*C̬ .l-

Clusters with non-initial nasals

*t.n-
*C̬ .n-

พยัญชนะควบอื่นๆ ได้แก่ *r.t-, *t.h-, *q.s-, *m.p-, *s.c-, *z.ɟ-, *g.r-, *m.n-; *gm̩.r-, *ɟm̩ .r-, *c.pl-, *g.lw-; etc.

สระ

หลี่ ฟางกุ้ย (1977) ได้สืบสร้างสระเดี่ยว จำนวน 9 เสียง โดยมีลักษณะสมมาตรทั้งสระส่วนหน้าและสระส่วนหลัง โดยสระส่วนหลังมีการแยกระหว่างปากห่อ (rounded) กับปากเหยียด (unrounded) ด้วย ซึ่งคล้ายคลึงกับระบบสระของภาษาตระกูลไทในปัจจุบัน แต่กลับไม่มีการแยกระหว่างความสั้น-ยาว ดังตารางด้านล่าง

Proto-Tai vowels
(หลี่ 1977)
	Front	Back
unrounded	unrounded	rounded
Close	i	ɯ	u
Mid	e	ɤ	o
Open	ɛ	a	ɔ

พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) ได้ปรับปรุงแก้ไขระบบเสียงสระใหม่ โดยตัดสระ /ɛ/ และ /ɔ/ ออก และเพิ่มความแตกต่างระหว่างความสั้น-ยาว ของสระ ดังตารางด้านล่าง

Proto-Tai vowels
(Pittayaporn 2009)
	Front	Back
unrounded	unrounded	rounded
short	long	short	long	short	long
Close	/i/	/iː/	/ɯ/	/ɯː/	/u/	/uː/
Mid	/e/	/eː/	/ɤ/	/ɤː/	/o/	/oː/
Open			/a/	/aː/

สระประสม (diphthong) โดย พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) ได้แก่:

สูงขึ้น: */iə/, */ɯə/, */uə/
ต่ำลง: */ɤɰ/, */aɰ/

วรรณยุกต์

กระบวนการแยกของเสียงวรรณยุกต์ร่วมกับการแปรเสียงพยัญชนะต้น (จาก พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ 2009)

ภาษาไทดั้งเดิมมีเสียงวรรณยุกต์สามเสียงในพยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะเสียงกังวาน (พยางค์เป็น, อังกฤษ: unchecked syllable หรือ "live syllable") และไม่มีการแยกเสียงวรรณยุกต์ในพยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะปิดกั้น (พยางค์ตาย, อังกฤษ: checked syllable หรือ "dead syllable") ระบบเสียงดังกล่าวมีความคล้ายคลึงอย่างมากกับภาษาจีนยุคกลาง และพบได้ทั่วไปในภาษาแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เสียงวรรณยุกต์สามเสียงในพยางค์เป็นโดยทั่วไปจะใช้สัญลักษณ์เป็น *A, *B และ *C ตามลำดับ และใช้สัญลักษณ์ *D สำหรับเสียงวรรณยุกต์ของพยางค์ตาย

หลี่ ฟางกุ้ย (1977) ยังไม่มีข้อมูลว่าลักษณะของเสียงวรรณยุกต์ทั้งสาม (*A, *B และ *C) มีลักษณะทางสัทศาสตร์เป็นอย่างไร และวรรณยุกต์ *D นั้นแท้จริงแล้วมีลักษณะแบบเดียวกับวรรณยุกต์เสียงใดในทั้ง 3 เสียงนั้น ต่อมา พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) ได้อธิบายลักษณะของเสียงวรรณยุกต์ทั้งสี่ โดยอาศัยระเบียบวิธีเปรียบเทียบลักษณะของเสียงวรรณยุกต์ในภาษาตระกูลไทปัจจุบัน แล้วสืบสร้างกลับไป ได้ดังนี้

Proto-Tai tonal characteristics
(Pittayaporn 2009)
	*A	*B	*C	*D
ชนิดของพยางค์	เป็น	เป็น	เป็น	ตาย
ระดับเสียงเริ่มต้น	กลาง	ต่ำ	สูง	ต่ำ
รูปร่างเสียง	คงที่	ยกขึ้น	ตกลง	ยกขึ้น
ความยาวสระ	–	ค่อนยาว	ค่อนสั้น	–
คุณภาพเสียง	ปกติ (modal)	ต่ำลึก (creaky)	กักเส้นเสียง (glottal constriction)	–
ภาพ

ระบบวรรณยุกต์ในภาษาไทดั้งเดิม แท้จริงแล้วไม่ได้ต่างกันเพียงแค่ระดับเสียง (pitch) แต่ยังต่างกันที่คุณภาพของเสียง (ปกติ, ต่ำลึก, กักเส้นเสียง) และระยะเวลาของเสียงสระด้วย ลักษณะเช่นนี้ยังคงพบในภาษาตระกูลไทในปัจจุบันหลายๆ ภาษา อักขรวิธีของภาษาไทยปัจจุบันยังคงแสดงวรรณยุกต์เหล่านี้ไว้ โดยที่ ไม้เอก ใช้สำหรับแทนเสียง *B ในภาษาไทยโบราณ และไม้โท ใช้แทนเสียง *C ในภาษาไทยโบราณ จากตารางจะพบว่า วรรณยุกต์ *D มีลักษณะทางสัทศาสตร์เหมือนกับวรรณยุกต์ *B ซึ่งสอดคล้องกับการบังคับเอกโทในฉันทลักษณ์ของโคลงสี่สุภาพ ที่กำหนดให้ทั้งคำเอก (คำที่กำกับโดยไม้เอก) และคำตายอยู่ในตำแหน่งเดียวกันได้ แสดงให้เห็นว่าในอดีต เสียงวรรณยุกต์ *B และ *D มีลักษณะที่คล้ายคลึงกัน

ระบบวรรณยุกต์ในภาษาไทดั้งเดิมมีความสอดคล้องกันกับระบบของภาษาจีนยุคกลาง ดังตารางต่อไปนี้[3][4]

Sinitic–Tai tonal correspondences
Proto-Tai Tone	Notes (Written Thai orthography)	Middle Chinese Tone	Chinese name	Notes (Middle Chinese)
*A	Unmarked	A	平 Level (Even)	Unmarked
*B	Marked by -' (mai ek)	C	去 Departing	Marked by -h
*C	Marked by -้ (mai tho)	B	上 Rising	Marked by -x
*D	Unmarked	D	入 Entering	Marked by -p, -t, -k

วรรณยุกต์ในภาษาตระกูลไทปัจจุบันได้มีพัฒนาการมาจากวรรณยุกต์ทั้งสี่ดังกล่าว โดยเกิดการแยกเสียงวรรณยุกต์แต่ละเสียงออกเป็นอย่างน้อย 2 เสียง ขึ้นอยู่กับลักษณะทางสัทศาสตร์ของพยัญชนะต้น ซึ่งแบ่งได้เป็น 4 แบบ ต่อไปนี้

"เสียงเสียดสี" (Friction sound) ได้แก่ เสียงเสียดแทรก ไม่ก้อง, เสียงกัก พ่นลม ไม่ก้อง, เสียงนาสิก ไม่ก้อง และเสียงไหล ไม่ก้อง
เสียงกัก ไม่พ่นลม ไม่ก้อง
เสียงกักเส้นเสียง
เสียงก้องใดๆ

กระบวนการแปรเสียงวรรณยุกต์ในภาษาตระกูลไท เกิดร่วมไปกับการแปรเสียงพยัญชนะต้น โดยลำดับขั้นตอนได้ดังนี้

เสียงพยัญชนะต้นมีผลกระทบต่อเสียงวรรณยุกต์ ทำให้การรับรู้เสียงวรรณยุกต์มีความแตกต่างกันระหว่างพยัญชนะเสียงก้องและไม่ก้อง
เกิดการแยกเสียงวรรณยุกต์อย่างชัดเจน สำหรับพยัญชนะเสียงไม่ก้อง (แยกเป็น *A1, *B1, *C1, *D1) และพยัญชนะเสียงก้อง (แยกเป็น *A2, *B2, *C2, *D2)
เสียงกังวาน (sonorant) ไม่ก้อง ได้แปรไปเป็นเสียงก้อง
เสียงกัก (stop) ก้อง เกิดการเสียความก้อง (devoicing) ไป กลายเป็นเสียงไม่ก้อง
เกิดการแยกและรวมเสียงวรรณยุกต์ต่อไป

อนึ่ง วรรณยุกต์ *D ได้มีการแยกออกไปตามความสั้น-ยาวของสระในพยางค์ด้วย (*DS สำหรับพยางค์ที่มีสระเสียงสั้น และ *DL สำหรับพยางค์ที่มีสระเสียงยาว)

พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) ได้เสนอว่า การแยกเสียงวรรณยุกต์เหล่านี้เกิดภายหลังจากที่ภาษาไทดั้งเดิมได้แยกออกไปเป็นภาษาต่างๆ แล้ว แตกต่างจากแนวคิดของนักภาษาศาสตร์บางคนก่อนหน้านี้ เช่น เจมส์ อาร์ แชมเบอร์เลน (1975) ที่ได้เสนอว่าการแยกเสียงวรรณยุกต์เกิดก่อนที่จะมีการแยกตัวของภาษาตระกูลไท

วิลเลียม เจ เก็ดนีย์ (1972) ได้เสนอ กล่องวรรณยุกต์ สำหรับใช้ในการวิเคราะห์การแปรเสียงวรรณยุกต์สำหรับภาษาในตระกูลไท[5][6][7][8] ดังตารางด้านล่างนี้

Gedney Box template
	*A	*B	*C	*DS	*DL
Voiceless (friction)	A1	B1	C1	DS1	DL1
Voiceless (unaspirated)	A1	B1	C1	DS1	DL1
Voiceless (glottalized)	A1	B1	C1	DS1	DL1
Voiced	A2	B2	C2	DS2	DL2

และมีคำร่วมเชื้อสายตระกูลไท สำหรับทดสอบเสียงวรรณยุกต์ในภาษาตระกูลไทต่างๆ ต่อไปนี้[9][10][11]

Diagnostic words for Tai tones
	*A	*B	*C	*DS	*DL
1: Voiceless (friction)	huu หู ear, khaa ขา leg, hua หัว head; sɔɔŋ สอง two, maa หมา dog	khay ไข่ egg, phaa ผ่า to split, khaw เข่า knee; may ใหม่ new, sii สี่ four	khaaw ข้าว rice, sɨa เสื้อ shirt, khaa ฆ่า to kill, khay ไข้ fever, haa ห้า five; thuay ถ้วย cup, mɔɔ หม้อ pot, naa หน้า face, to wait	mat หมัด flea, suk สุก cooked/ripe, phak ผัก vegetable; hok หก six, sip สิบ ten	khaat ขาด broken/torn, ŋɨak เหงือก gums, haap หาบ to carry on a shoulder pole; khuat ขวด bottle, phuuk ผูก to tie, sɔɔk ศอก elbow, khɛɛk แขก guest, fruit
2: Voiceless (unaspirated)	pii ปี year, taa ตา eye, kin กิน to eat; kaa กา teapot, plaa ปลา fish	paa ป่า forest, kay ไก่ chicken, kɛɛ แก่ old; taw เต่า turtle, paw เป่า to blow, pii ปี flute, short (height)	paa ป้า aunt (elder), klaa กล้า rice seedlings, tom ต้ม to boil; kaw เก้า nine, klay ใกล้ near, short (length)	kop กบ frog, tap ตับ liver, cep เจ็บ to hurt; pet เป็ด duck, tok ตก to fall/drop	pɔɔt ปอด lung, piik ปีก wing, tɔɔk ตอก to pound; pɛɛt แปด eight, paak ปาก mouth, taak ตาก to dry in the sun, to embrace
3: Voiceless (glottalized)	bin บิน to fly, dɛɛŋ แดง red, daaw ดาว star; bay ใบ leaf, nose	baa บ่า shoulder, baaw บ่าว young man, daa ด่า to scold; ʔim อิ่ม full, (water) spring	baan บ้าน village, baa บ้า crazy, ʔaa อ้า to open (mouth); ʔɔy อ้อย sugarcane, daam ด้าม handle, daay ด้าย string	bet เบ็ด fishhook, dip ดิบ raw/unripe, ʔok อก chest; dɨk ดึก late, to extinguish	dɛɛt แดด sunshine, ʔaap อาบ to bathe, dɔɔk ดอก flower; ʔɔɔk ออก exit
4: Voiced	mɨɨ มือ hand, khwaay ควาย water buffalo, naa นา ricefield; ŋuu งู snake, house	phii พี่ older sibling, phɔɔ พ่อ father, ray ไร่ dry field; naŋ นั่ง to sit, lɨay เลื่อย to saw, ashes, urine, beard	nam น้ำ water, nɔɔŋ น้อง younger sibling, may ไม้ wood, maa ม้า horse; lin ลิ้น tongue, thɔɔŋ ท้อง belly	nok นก bird, mat มัด to tie up, lak ลัก to steal; sak ซัก to wash (clothes), mot มด ant, lep เล็บ nail	miit มีด knife, luuk ลูก (one's) child, lɨat เลือด blood, nɔɔk นอก outside; chɨak เชือก rope, raak ราก root, nasal mucus, to pull

โครงสร้างพยางค์

แต่เดิมมีความเข้าใจว่าภาษาไทดั้งเดิมเป็นภาษาพยางค์เดียวเช่นเดียวกับภาษาตระกูลไทปัจจุบัน ตามการสืบสร้างของ หลี่ ฟางกุ้ย (1977) ต่อมาพิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ (2009) เสนอว่าภาษาไทดั้งเดิมเป็นภาษาพยางค์ครึ่ง ที่อนุญาตให้มีคำทั้งพยางค์เดียว และพยางค์ครึ่งอยู่ภายในภาษา ต่อมาคำพยางค์ครึ่งเหล่านั้นได้กร่อนเป็นคำพยางค์เดียวในภาษาตระกูลไทปัจจุบัน

โครงสร้างพยางค์
(พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ 2009)
	พยางค์เปิด	พยางค์ปิด
พยางค์เดียว	*C(C)(C)V:T	*C(C)(C)V(:)CT
พยางค์ครึ่ง	*C(C).C(C)(C)V:T	*C(C).C(C)(C)V(:)CT

สัญลักษณ์ย่อ:

C = พยัญชนะ
V = สระเสียงสั้น
V: = สระเสียงยาว
T = วรรณยุกต์
(...) = มีหรือไม่มีก็ได้

สระในพยางค์เปิดสามารถเป็นสระเสียงยาวได้อย่างเดียว ไม่สามารถเป็นสระเสียงสั้นได้

ภาษาในตระกูลไทปัจจุบันได้พัฒนาเป็นภาษาพยางค์เดียวโดยสมบูรณ์ โดยผ่านกระบวนการดังนี้

การอ่อนเสียงลง (weakening)
การแปรเป็นเสียงกักเส้นเสียงลมเข้า (implosivization)
การสลับลำดับของเสียง (metathesis)
การกลืนเสียง (assimilation)
การกร่อนเสียง (simplification) - พยัญชนะควบกล้ำในพยางค์กร่อนลงเหลือพยัญชนะเดี่ยว