การเปลี่ยนแปลงยาภายในร่างกาย ของ สแตติน

การกระจาย (Distribution), การเปลี่ยนแปลงยา (Metabolism), และการขับออก (Excretion) ของยากลุ่มสแตติน (คำย่อในภาพ: ABC คือ ATP-binding cassette, MCT คือ transport protein monocarboxylic acids, OATP คือ organic anion transporter, SLC คือ conveyor solute และ SLCO คือ organic solute transporter)[110]กลไกการเปลี่ยนแปลงยากลุ่มสแตตินภายในร่างกาย (ยกเว้น ปราวาสแตติน[110]




ยากลุ่มสแตตินทุกชนิด ยกเว้น ปราวาสแตติน จะถูกละลายในกระเพาะอาหารและภายในไซโตพลาสึมของเซลล์[111][112] และเมื่อยาถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดจะถูกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วภายในผนังลำไส้เล็กและตับโดยผ่านเอนไซม์ไซโตโครมพี 450 (cytochrome P450) หลากหลายไอโสเอนไซม์[106] โลวาสแตตินและซิมวาสแตตินซึ่งถูกบริหารเข้าสู่ร่างกายในรูปแบบยาที่ยังไม่สามารถออกฤทธิ์ได้ (inactive drug หรือ prodrug) อาจเกิดปฏิกิริยาการเปลี่ยนแปลงยาได้ทางใดทางหนึ่งต่อไปนี้ คือ เกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลสิสของวงแหวนแลคโตน (lactone ring) โดยเอนไซม์เอสเทอรเรส (esterase) หรือเปอรอกซิเดส (peroxidase) จนกลายเป็นยาที่มีหมุ่ไฮดรอกซี่ซึ่งสามารถออกฤทธิ์ได้ หลังจากนั้นยาในรูปแบบที่ออกฤทธิ์ได้นี้ ก็จะถูกเปลี่ยนแปลงโดยไอโสเอนไซม์ซีวายพี 3เอ4 (CYP 3A4) ให้กลายเป็นสารที่ไม่ออกฤทธิ์, และอีกหนึ่งกลไกการเปลี่ยนแปลงยาสแตติน คือ ตัวยาที่ถูกรับประทานเข้าไปจะถูกเปลี่ยนแปลงโดยไอโสเอนไซม์ซีวายพี 3เอ4 (CYP 3A4) ให้กลายเป็นสารที่ไม่ออกฤทธิ์เลย หรืออาจเกิดการเปลี่ยนแปลงผ่านซีวายพี 3เอ5 (CYP 3A5) ให้กลายเป็นสารที่มีฤทธิ์ในการรักษาลดน้อยลง [113] นอกจากนี้แล้ว ยากลุ่มสแตตินนี้ยังสามารถถูกเปลี่ยนแปลงให้กลายเป็นวงแหวนแลคโตนที่มีกลไกการออกฤทธิ์คล้ายคลึงกับโคเอนไซม์เอ แต่กระบวนการการเกิดการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวในมนุษย์นั้นจำเป็ต้องอาศัยเอนไซม์ยูดีพี-กลูคิวโรโนซิลทรานส์เฟอเรส (UDP-glucuronosyltransferase; UGT) ซึ่งไม่ใช่กระบวนการหลักในการเปลี่ยนแปลงสแตติน เพราะโดยส่วนใหญ่แล้ว วงแหวนแลคโตนของสแตตินนั้นมักจะถูกเปลี่ยนแปลงโดยเอนไซม์ซีวายพี (CYP450) ได้อย่างรวดเร็ว ส่วนพิทาวาสแตติน, ปราวาสแตติน และโรสุวาสแตตินนั้นจะถูกขับออกจากร่างกายผ่านทางน้ำดีในรูปแบบที่ไม่เปลี่ยนแปลง[113]

รูปแบบการเปลี่ยนแปลงยากลุ่มสแตตินผ่านไซโตโครมพี 450 (cytochrome P450) ที่ตับนั้น ในปัจจุบันสามารถจำแนกรายละเอียดออกเป็นดังนี้:[114]

  • สแตตินที่ละลายในไขมันได้ดีที่อยู่ในรูปแบบของโปรดรักที่มีหมู่แทนที่เป็นวงแหวนแลคโตน เช่น ซิมวาสแตติน นั้น เบื้องต้นจะถูกเปลี่ยนแปลงได้โดยเอนไซม์ซีวายพี (CYP)
  • สแตตินที่ละลายในน้ำได้ดี เช่น ปราวาสแตติน, โรสุวาสแตติน จะถูกเปลี่ยนแปลงที่ organic anion-transporting polypeptide (OATP) ที่ตับ, sodium-taurocholate cotransporting polypeptide (NTCP) และ OATP ที่ไต
  • สแตตินชนิดอื่น เช่น ฟลูวาสแตติน จะถูกเปลี่ยนแปลงโดยเอนไซม์ซีวายพี (CYP) และถูกขนส่งโดยกระบวนการขนส่งแบบใช้พลังงาน (active transport) เข้าไปยังเซลล์ตับ
  • สแตตินทุกชนิดมีความสามารถในการจับกับ multidrug resistance protein 2 MRP2, outer bile acid export pump (BSEP), P-glycoprotein (P-gp) และ breast cancer resistance protein (BCRP)

ตารางต่อไปนี้เป็นตารางแสดงรายละเอียดการเปลี่ยนแปลงของสแตตินภายในร่างกายมนุษย์ รวมไปถึงเอนไซม์ที่ใช้ในการเปลี่ยนแปลงยาแต่ละชนิดด้วย[110]

ค่าพารามิเตอร์อะโทวาสแตตินเซอริวาสแตตินฟลูวาสแตตินโลวาสแตตินพิทาวาสแตตินปราวาสแตตินโรสุวาสแตตินซิมวาสแตติน
การเกิดเมทาบอลิซึม+++++++++++++++++++
จำนวน metabolite
ที่ออกฤทธิ์
22ไม่มี3ไม่เกี่ยวข้อง2ไม่เกี่ยวข้อง3
ชนิดของ
เอนไซม์ CYP
CYP3A4
CYP2C8
CYP3A4
CYP2C8
CYP2C9CYP3A4
CYP3A5
CYP2C8
CYP2C9CYP3A4CYP2C9
CYP2C19
CYP3A4
CYP3A5
CYP2C8
ชนิดของ
เอนไซม์ UGT
UGT1A1
UGT1A3
UGT2B7
UGT1A1
UGT1A3
UGT1A1
UGT1A3
UGT2B7
UGT1A3
UGT2B7
UGT1A1
UGT1A3
UGT2B7
การจับกับ
โปรตีน
SLCO1B1SLCO1B1SLCO1B1SLCO1B1
MC4
SLCO1B1
SLCO1B3
SLCO1B1
SLCO2B1
OAT3
MCT1
SLCO1B1
SLCO1B3
SLCO2B1
SLCO1A2
SLC10A1
SLCO1B1
การแทนที่
โปรตีน
ABCB1
ABCG2
ABCB1
ABCC2
ABCG2
ABCG2ABCB1ABCB1
ABCC2
ABCG2
ABCB1
ABCB11
ABCC2
ABCG2
ABCB1
ABCC2
ABCG2
ABCB1