ราชวงศ์ลี้ ของ ประวัติศาสตร์เวียดนาม

เจดีย์เสาเดียว (Chùa Một Cột) ที่เมืองฮานอย สร้างในรัชสมัยจักรพรรดิลี้ไท้ตง ในสมัยราชวงศ์ลี้พุทธศาสนามหายานได้รับการสนับสนุน

ค.ศ. 1009 พระจักรพรรดิเลลองดิ๋ญสวรรคต พระโอรสของจักรพรรดิเลลองดิ๋ญยังทรงพระเยาว์เกินกว่าจะบริหารบ้านเมือง บรรดาขุนนางปรึกษาหารือและยกราชสมบัติให้แก่ลี้กงอ๋วน (Lý Công Uẩn, 李公蘊) เป็นพระจักรพรรดิลี้ไท้โต๋ (Lý Thái Tổ, 李太祖) เป็นจุดเริ่มต้นของราชวงศ์ลี้ (Lý dynasty) ซึ่งเป็นราชวงศ์ที่สามารถประดิษฐานอย่างมั่นคงในเวียดนามได้เป็นราชวงศ์แรก ในค.ศ. 1010 พระจักรพรรดิลี้ไท้โต๋ทรงย้ายราชธานีของดั่ยโก่เหวียตจากเมืองฮวาลือซึ่งเป็นราชธานีมาเป็นเวลาประมาณห้าสิบปี มาสู่เมืองใหม่ซึ่งได้รับชื่อว่า "ทังลอง" (Thăng Long, 昇龍) หรือ มังกรผงาด ซึ่งในปัจจุบันคือเมืองฮานอย เนื่องจากพระจักรพรรดิลี้ไท้โต๋ทรงเคยเป็นลูกศิษย์วัดมาก่อน จึงทรงส่งเสริมพระพุทธศาสนามหายานให้เป็นศาสนาประจำชาติของดั่ยโก่เหวียต ในสมัยราชวงศ์ลี้มีการสร้างวัดวาอารามให้พุทธศาสนาขึ้นมากมาย ค.ศ. 1050 พระจักรพรรดิลี้ทั้ญตง (Lý Thánh Tông, 李聖宗) ทรงเปลี่ยนชื่อประเทศจากดั่ยโก่เหวียตเป็น "ดั่ยเหวียด" (Đại Việt, 大越) ซึ่งจะกลายเป็นชื่อประเทศเวียดนามไปเป็นเวลาประมาณแปดร้อยปี ในค.ศ. 1070 พระจักรพรรดิลี้ทั้ญตงทรงก่อตั้งวันเมี่ยว (Văn Miếu, 文廟) หรือราชวิทยาลัยไว้ให้กุลบุตรศึกษาหลักปรัชญาลัทธิขงจื้อ และในค.ศ. 1089 ทรงจัดตั้งระบบราชการเก้าขั้นและหกกระทรวงตามแบบอย่างของจีนราชวงศ์ซ่ง รวมทั้งจัดตั้งระบบการสอบจอหงวนสำหรับรับคนเข้ารับราชการ

ในค.ศ. 1042 หนุ่งจี้เกา (Nùng Trí Cao, 儂智高 ภาษาจ้วง: Nungz Ciqgaoh) ผู้นำของชนชาติหนุ่ง (Nung) ซึ่งอาศัยอยู่บนเขาพรมแดนระหว่างจีนราชวงศ์ซ่งและดั่ยเหวียด ตั้งตนขึ้นเป็นอิสระจากอิทธิพลของทั้งจีนและดั่ยเหวียด ดั่ยเหวียดส่งทัพเข้าโจมตีชนชาติหนุ่งและจับตัวหนุ่งจี้เกามาขังจองจำไว้ที่เมืองทังลองเป็นเวลาหกปี หลังจากที่หนุ่งจี้เกาถูกปล่อยตัวไปแล้วจึงกลับไปรวบรวมกำลังพลเข้าโจมตีมณฑลกว่างซีของจีนจนกระทั่งถูกกองทัพของราชวงศ์ซ่งปราบลง ในค.ศ. 1075 พระจักรพรรดิซ่งเสินจงประกาศสงครามกับอาณาจักรได่เหวียด เกิดเป็นสงครามลี้-ซ่ง (Lý–Song War) พระจักรพรรดิลี้ทั้ญตงทรงส่งแม่ทัพหนุ่งตงดั้น (Nùng Tông Đán) ซึ่งเป็นญาติของหนุ่งจี้เกา และแม่ทัพเรือลี้เถื่องเกียต (Lý Thường Kiệt, 李常傑) นำทัพไดเวียดเข้ารุกรานมณฑลกว่างซี ทัพดั่ยเหวียดสามารถเข้ายึดนครหย่งโจว (Yǒngzhōu) ได้ ฝ่ายราชวงศ์ซ่งตอบโต้โดยการส่งแม่ทัพกัวคุ๋ย (Guō Kuí, 郭逵) ยกทัพเข้ารุกรานดั่ยเหวียดในค.ศ. 1077 แม่ทัพลี้เถื่องเกียตปลุกระดมขวัญกำลังใจทหารไดเวียดด้วยบทกลอน "ธาราและบรรพตแห่งทักขิณประเทศ" (Nam quốc sơn hà, 南國山河) เป็นการประกาศอิสรภาพจากการปกครองของจีน ลี้เถื่องเกียตจัดทัพเข้าต้านทานการรุกรานของจีนแต่ไม่สำเร็จ ปรากฏว่าทัพกองทัพของจีนไม่สามารถทนต่อสภาพอากาศร้อนและโรคภัยไข้เจ็บได้จึงถอยทัพกลับไป ในค.ศ. 1082 มีการเจรจาสงบศึกและปักปันเขตแดนระหว่างจีนและดั่ยเหวียด

หลังจากที่จักรพรรดิลี้ญันตง (Lý Nhân Tông) สวรรคตในค.ศ. 1128 จากนั้นมาจักรพรรดิราชวงศ์ลี้องค์ต่อๆมาขึ้นครองราชย์แต่ยังเยาว์ทำให้ตกอยู่ภายใต้อำนาจของขุนนางและเกิดการยึดอำนาจหลายครั้ง ในรัชกาลของจักรพรรดิลี้เหวะตง (Lý Huệ Tông) ขุนนางชื่อเจิ่นทึโดะ (Trần Thủ Độ, 陳守度) และตระกูลเจิ่นขึ้นมามีอำนาจ ในค.ศ. 1224 เจิ่นทึโดะแนะนำให้พระจักรพรรดิลี้เหวะตงซึ่งไม่มีพระโอรสสละราชสมบัติให้แก่พระธิดาเจ้าหญิงเจียวทั้ญ (Chiêu Thánh, 昭聖公主) ขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระจักรพรรดินีลี้เจียวฮว่าง (Lý Chiêu Hoàng, 李昭皇)

ใกล้เคียง

ประวัติศาสตร์ ประวัติศาสนาพุทธ ประวัติศาสตร์ไทย ประวัติศาสตร์โลก ประวัติศาสตร์จีน ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น ประวัติศาสตร์อินเดีย ประวัติศาสตร์สหรัฐ ประวัติการบินไทย ประวัติศาสตร์เทคโนโลยี