พระแม่สันโตษี ในภาษาฮินดีออกพระนามว่า สันโตษี มาตา (ฮินดี: संतोषी माता) หรือ สันโตษี มา (ฮินดี: संतोषी माँ) เป็นพระเทวีในศาสนาฮินดู ซึ่งความหมายของพระนามของพระนาง หมายถึง "เทพมารดาแห่งความพึงพอใจ" [1] พระนางได้รับความนิยมในการบูชาโดยอย่างยิ่งจากสตรีจากอินเดียภาคเหนือและเนปาลโดยเฉพาะการบูชาพระนางด้วย วราตะ (พิธีการถือพรต) ที่เรียกว่า ซันโตชิ มา พรต ( Santoshi Maa vrata ) โดยสตรีที่ศรัทธาและบูชาพระนางในทุกวันศุกร์สิบหกติดต่อกัน โดยถือว่าจะได้รับการอำนวยพรจากพระนางในประเทศไทยเมื่อกระแสความนิยมในเทพเจ้าฮินดูในไทย ด้วยเทวลักษณะของพระนางใกล้เคียงกับเทวลักษณะของพระแม่อุมาเทวี ผู้ที่ในศรัทธาในเทพเจ้าฮินดูในไทยมักเข้าใจผิดและเรียกพระนางว่า พระแม่อุมานั่งบัลลังก์/พระแม่อุมาประทานพร เช่นเดียวกับความเข้าใจผิดในประติมานวิทยาของเทวลักษณะของเทพเจ้าฮินดูในไทยพระองค์อื่นๆเช่น กรณีของพระสทาศิวะที่ถูกเข้าใจผิดเป็นพระตรีมูรติ , กรณีของพระแม่ไวษโณเทวีที่ถูกเข้าใจผิดเป็นพระแม่อุมาเทวีขี่เสือ , กรณีของพระแม่ตาราในพุทธแบบวัชรยานที่ถูกเข้าใจผิดเป็นพระแม่อุมาเทวี, กรณีของพระแม่โกดิยาร์ ที่ถูกเข้าใจผิดเป็นพระแม่คงคาเป็นต้น[2] , ประติมานวิทยาของพระนางอันเป็นที่คุ้นตาและจดจำได้จะทรงเทวลักษณะคือทรงมีสี่กร ทรงเทพอาวุธ คือ ตรีศูล,อภัยมุทรา, ดาบ, ถาดข้าวพระนางซันโตชิทรงเป็นพระเทวีท้องถิ่นฮินดู(คารมเทวดา) และในช่วงต้นทศวรรษ 1960 กระแสความนิยมศรัทธาและบูชาที่สัมฤทธิ์ผลประสบความสำเร็จของชาวฮินดูในอินเดียภาคเหนือเริ่มแพร่กระจายผ่านคำพูดจากปากต่อปาก วรรณกรรมการถือพรตและจิตรกรรมการถือพรตของพระนางกำลังได้รับความนิยมอย่างยิ่งกับสตรีจากอินเดียภาคเหนือ อย่างไรก็ตาม ชื่อเสียงของพระนางที่เป็นที่รู้จักแพร่หลายเริ่มจากภาพยนตร์บอลลีวูดเรื่อง ชัย ซันโตชิมา "Jai Santoshi Maa (Hail to Santoshi Maa)" ซึ่งในประเทศไทยได้นำมาพากย์ไทยและจัดจำหน่ายในชื่อว่า นางฟ้าในมือมาร เช่นกันโดย อีวีเอส เอ็นเทอร์เทนเมนท์, ซึ่งภาพยนต์นี้เป็นภาพยนตร์บอลลีวูดปี 1975 ซึ่งบรรยายเรื่องราวของการกำเนิดของพระนางและสาวกของพระนาง คือ นางสัตยาวตีผู้มีศรัทธาแน่วแน่มั่นคงต่อพระนาง ซึ่งผลักดันให้พระนางเป็นรู้จักในหมู่ชาวฮินดูทั่วทั้งอินเดียและเกิดเป็นกระแสบูชาพระนางเป็นพิเศษในช่วงระยะเวลานั้น และทำให้เกิดการสร้างเทวรูปและเทวสถานมากมายอุทิศถวายแด่พระนางในหมู่ชาวฮินดู โดยจากภาพยนตร์เรื่องนี้ผูกเรื่องโดยกล่าวว่า พระนางทรงเป็นพระราชบุตรีของพระพิฆเนศและทรงมีที่มาจากเทศกาลรักษาบันดาล (Raksha Bandhan) อย่างไรก็ตาม เทพปกรณัมนี้ไม่มีปรากฎในพระคัมภีร์ฮินดูหลักโดยทั่วไป[3]