ศาสนาเชน,
ไชนะ หรือ
ชินะ (แปลว่า ผู้ชนะ) (
อังกฤษ: Jainism) เป็น
ศาสนาเก่าแก่ของอินเดีย เป็นหนึ่งในลัทธิสำคัญทั้งหก ที่เกิดร่วมสมัยกับ
พระโคตมพุทธเจ้า[1][2][3] คำว่า เชน หรือ ไชนะ มาจาก
ภาษาสันสกฤต "
ไชนะ" อันแปลว่าผู้ชนะ และสามารถลุยข้ามสายน้ำแห่งการเวียนว่ายตายเกิดได้
[4] ศาสนาเชนเชื่อว่าเป็นศาสนาที่เป็นนิรันดร์ ("sanatan") มีประวัติศาสตร์มายาวนานตั้งแต่สมัย
ตีรถังกรทั้ง 24 องค์ที่ผ่านมา ซึ่งมี "
พระอาทินาถ" เป็นองค์แรกในวงจรจักรวาลนี้ (
อวสานปิณี) เมื่อราวหลายล้านล้านล้านปีมาแล้ว ตีรถังกรองค์ที่ 23 คือ "
พระปารศวนาถ" มีชีวิตอยู่ราว 800 ปีก่อนคริสตกาล และตีรถังกรองค์สุดท้ายและองค์ปัจจุบันในจักรวาลนี้ "
พระมหาวีระ"
[5] เป็นองค์ที่ 24 มีชีวิตอยู่ราว 500 ปีก่อนคริสตกาลหลักการสำคัญของศาสนาเชนคือหลัก
อหิงสา (ahiṃsā; ไม่ใช้ความรุนแรง),
อเนกานตวาท (anekāntavāda; many-sidedness),
อปริเคราะห์ (aparigraha; ความไม่ยึดติด) และการถือ
พรตนิยม (asceticism) ศาสนิกชนที่เคร่งจะถือปฏิญญา 5 ประการ คือ
อหิงสา (ahiṃsā ไม่รุนแรง),
สัตยะ (satya ความจริง),
อสตียะ (asteya ไม่ลักขโมย),
พรหมจรรย์ (brahmacharya การถือพรหมจรรย์) และอปริเคราะห์ (aparigraha; ความไม่ยึดติด) หลักการเหล่านี้นำไปสู่วัฒนธรรมเชนที่มีลักษณะเฉพาะหลายประการ โดยเฉพาะการทานมังสวิรัติ เพื่อป้องกันการทำลายสัตว์ต่าง ๆ และรบกวนวงจรชีวิตของมัน ศาสนาเชนมีคติพจน์ว่า "
ปรัสปโรปัครโห ชีวานาม" (Parasparopagraho Jīvānām) อันแปลว่า หน้าที่ของสิ่งมีชีวิตหนึ่งคือการช่วยเหลือกันและกัน (the function of souls is to help one another) และมีบทสวดมนต์พื้นฐานที่สุดคือ "
ณโมการมนตร์" (Ṇamōkāra mantra)
[6] ศาสนาเชนแบ่งออกเป็นสองสาขาเก่าแก่หลัก ๆ คือ
ทิคัมพร และ
เศวตามพร และยังมีสาขาย่อยแตกออกไปอีกมากมายในช่วงคริสต์สหัสวรรษที่ 2 ทั้งสองนิกายนี้มีมุมมองที่ต่างกันหลายประเด็น โดยเฉพาะ การบำเพ็ญทุกรกิริยา, เพศ และ คัมภีร์เล่มใดที่จะยึดเป็นคัมภีร์หลักกลางศาสนาเชนมีศาสนิกชนประมาณ 4-5 ล้านคน ส่วนมากอยู่ใน
ประเทศอินเดีย[7] ส่วนน้อยนอกอินเดีย ได้แก่
แคนาดา ยุโรป เคนยา สหราชอาณาจักร ฮ่องกง ซูรินาเม ฟิจิ และ
สหรัฐอเมริกา เทศกาลสำคัญ ๆ ในศาสนาเชน เช่น
Paryushana และ Daslakshana,
มหาวีรชยันตี และ
ทีปาวลีแบบเชน