ภาวะคอเลสเตอรอลสูงในเลือด (อังกฤษ: hypercholesterolemia, high cholesterol) หรือ คอเลสเตอรอลสูง เป็นการมีคอเลสเตอรอลในเลือดสูง[1]เป็นรูปแบบหนึ่งของภาวะสารไขมันสูงในเลือด (hyperlipidemia), ของภาวะมีไลโพโปรตีนสูงในเลือด (hyperlipoproteinemia) และของภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ (dyslipidemia)[1]การมีคอเลสเตอรอลหนาแน่นต่ำ (LDL) และแบบอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ HDL ในเลือดสูงอาจเป็นผลของอาหาร โรคทางพันธุกรรม (เช่น การกลายพันธุ์ของ LDL receptor ในภาวะคอเลสเตอรอลสูงในเลือดชนิดครอบครัว)หรือการมีโรคอื่น ๆ เช่น เบาหวานชนิดที่ 2 และภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย[1]คอเลสเตอรอลเป็นลิพิดประเภทหนึ่งในลิพิดหลัก 3 อย่างที่เซลล์ทั้งหมดของสัตว์ผลิตและใช้เพื่อสร้างเยื่อหุ้มเซลล์ส่วนเซลล์พืชผลิต phytosterol (ซึ่งคล้าย ๆ คอเลสเตอรอล) แต่เป็นจำนวนน้อยกว่า[2]คอเลสเตอรอลเป็นตัวตั้งต้นของฮอร์โมนสเตอรอยด์และกรดน้ำดีเพราะคอเลสเตอรอลละลายน้ำไม่ได้ จึงต้องขนส่งในเลือดโดยบรรจุในอนุภาคโปรตีน คือ ไลโพโปรตีนซึ่งสามารถจัดเป็นหมวด ๆ โดยความหนาแน่น คือ ไลโพโปรตีนหนาแน่นต่ำมาก (VLDL) ไลโพโปรตีนหนาแน่นปานกลาง (IDL) ไลโพโปรตีนหนาแน่นต่ำ (LDL) และไลโพโปรตีนหนาแน่นสูง (HDL)[3]ไลโพโปรตีนทุกชนิดมีหน้าที่บรรทุกคอเลสเตอรอลไป แต่การมีไลโพโปรตีนสูงนอกจาก HDL โดยเฉพาะ LDL ทำให้เสี่ยงมีภาวะหลอดเลือดแข็งและโรคหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจเพิ่มขึ้น[4]ในนัยตรงกันข้าม การมี HDL สูงจะช่วยป้องกันโรคเหล่านั้น[5]ในผู้ใหญ่ การหลีกเลี่ยงกินไขมันทรานส์และการแทนไขมันอิ่มตัวในอาหารด้วยไขมันไม่อิ่มตัวมีพันธะคู่หลายคู่ (polyunsaturated fats) เป็นวิธีการลดคอเลสเตอรอลรวมและ LDL ในเลือด[6][7]สำหรับคนที่มีคอเลสเตอรอลสูงมาก (เช่น มีภาวะคอเลสเตอรอลสูงในเลือดชนิดครอบครัว) การเปลี่ยนอาหารมักจะไม่พอลด LDL ให้ถึงระดับที่ต้องการ ดังนั้น จึงต้องกินยาลดไขมัน[8]ถ้าจำเป็น มีวิธีการรักษาอื่น ๆ รวมทั้งการกรอง LDL ในเลือดออก (LDL apheresis) หรือแม้แต่การผ่าตัด (โดยเฉพาะผู้ที่มีภาวะคอเลสเตอรอลสูงในเลือดชนิดครอบครัวแบบรุนแรง)[8]รายงานผลสำรวจสุขภาพของสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุขเมื่อปี พ.ศ. 2557 พบว่า ประชากรไทยอายุ 15 ปีขึ้นไป มีไขมันคอเลสเตอรอลในเลือดสูงเกินกว่ามาตรฐานที่กำหนด (200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร) ถึงร้อยละ 44 หรือคิดเป็นจำนวนประมาณ 26 ล้านคน โดยแบ่งเป็นผู้ชายร้อยละ 41 และผู้หญิงร้อยละ 47[9]